‘मोदी की गारंटी’ ही प्रत्यक्षात ‘बिरबलाच्या खिचडी’सारखी आहे… म्हणूनच ते २०४७ सालचे भाकड हवाले देत आहेत…

‘मोदी की गारंटी’ हा खोट्या आश्वासनांचे भेंडोळे आहे. २४च का? ५०, ७५, १०० का नाही? २०२४ साल आहे म्हणून २४. साल २०५० वा २०७५ असतं, तर ५० वा ७५ ‘गारंटी’ दिल्या असत्या. केवळ आकडेच द्यायचे असतील, तर ते कितीही ठोकून देता येतात. सर्वांत शुद्ध सोन्याला ‘२४ कॅरेट’ असं म्हटलं जातं. मोदींनीही आपल्या ‘२४ गारंटी’ या ‘२४ कॅरेट सोनं’ असल्याच्या थाटात सांगण्याचा प्रयत्न केला आहे खरा, पण त्यात तांबे, निकेल आणि जस्त यांचंच मिश्रण आहे........

भाजपच्या ७६ पानी ‘जाहीरनाम्या’त पंतप्रधान नरेंद्र मोदींची तब्बल ५३ छायाचित्रं आहेत. त्यामुळे हा जाहीरनामा आहे की, मोदींचा ‘छायाचित्र अल्बम’ आहे, असा प्रश्न पडतो

काँग्रेसच्या ४८ पानी जाहीरनाम्यात राहुल गांधींची फक्त पाच छायाचित्रं आहेत. त्यातली तीन काँग्रेस अध्यक्ष मल्लिकार्जुन खरगे यांच्यासोबत आहेत. याउलट भाजपच्या जाहीरनाम्याच्या मुखपृष्ठावर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या पाठीमागे बळंच हसताहेत अशा स्वरूपाचं भाजपचे राष्ट्रीय अध्यक्ष जे. पी. नड्डा यांचं छायाचित्र आहे. त्यातली ‘बिटवीन द लाईन’ खूप सूचक आणि स्पष्टता सूचित करणारी आहे.......

भाजपनेते इतरांची आई, बहीण, मुलगी, पत्नी यांच्याबाबत अनुदार, असभ्य, असंस्कृत, अभद्र, गलिच्छ आणि विकृत स्वरूपाची भाषा का वापरतात?

मोदींची देशातल्या माता-भगिनींना शक्ती मानणारी विधाने ही केवळ ‘बोलाचीच कढी, बोलाचाच भात’ तर नाही ना? कारण मग स्वत:च्या आईचा महिमा गाणारे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी आणि स्वत:ला ‘मोदी का परिवार’ म्हणून घेणारे भाजपनेते इतरांची आई, बहीण, मुलगी, पत्नी यांच्याबाबत अनुदार, असभ्य, असंस्कृत, अभद्र, गलिच्छ आणि विकृत स्वरूपाची भाषा का वापरतात?.......

महाराष्ट्राच्या राजकारणाचा हा ‘खेळखंडोबा’ असाच चालू राहू द्यायचा की, त्यावर ‘अक्सिर इलाज’ करायचा, याचा निर्णय घेण्याची एकमेव ‘निर्णायक’ वेळ आलेली आहे…

जनतेला आश्वासनांच्या, ‘फेक न्यूज’च्या आणि प्रस्थापित मीडिया व सोशल मीडियाद्वारे भ्रमित करूनही सत्ता मिळवता येते, राखता येते, हे गेल्या दहा वर्षांत भाजपने दाखवून दिले आहे. पूर्वी सत्ता राजकीय नेत्यांना भ्रष्ट करते, असे म्हटले जायचे, हल्ली सत्ता भ्रष्ट राजकीय नेत्यांना ‘अभय’ वरदान देण्याचा आणि एकाधिकारशाही प्रवृत्तीच्या राजकारण्यांना ‘सर्वशक्तिमान’ होण्याचा ‘सोपान’ ठरू लागली आहे.......

‘इलेक्टोरेल बाँड’ नावाच्या मोदी सरकारच्या ‘व्हाईट कॉलर फ्रॉड’ची ‘क्रोनोलॉजी’ समजून घेतली पाहिजे…

पंतप्रधान मोदी यांनी दहा वर्षांपूर्वी पंतप्रधानपदाची शपथ घेतल्यानंतर ‘ना खाउंगा, ना खाने दूँगा’ अशी एक ‘गर्जना’ केली होती. तिचे फलस्वरूप काय, तर ‘इलेक्टोरेल बाँड’ हा कोट्यवधी रुपयांचा ‘घोटाळा’. बँकेमार्फत झाला म्हणून त्यात ‘फ्रॉड’ झाला नाही, असे नाही. हा घोटाळा मोदी सरकारच्या काळातला सर्वांत मोठा ‘व्हाईट कॉलर फ्रॉड’ म्हणून इतिहासात नक्की नोंदवला जाईल, यात शंका नाही.......

‘पुरुष स्पंदनं’ आणि ‘पुरुष उवाच’ : पुरुषांचं ‘पुरुषभान’ जागृत करू पाहणारे आणि त्यांना ‘चांगला माणूस’ होण्यासाठी मार्गदर्शन करणारे दिवाळी अंक

‘पुरुष स्पंदनं’ आणि ‘पुरुष उवाच’ हे आगळेवेगळे दिवाळी अंक आहेत. ‘तरुणाईच्या डोक्याला खुराक’ अशी टॅगलाईन असलेल्या ‘पुरुष उवाच’मध्ये केवळ पुरुषांचंच लेखन वाचायला मिळतं, तर ‘पुरुष स्पंदनं’मध्ये स्त्री-पुरुष दोन्हींचं. ‘माणूसपणाच्या वाटेवरची ‘पुरुष स्पंदनं’ अशी त्याची टॅगलाईन आहे. ‘पुरुषभान’ जागृत करणारे, त्याला प्रोत्साहन देणारे आणि ते मर्दानगीऐवजी ‘माणूसपणा’कडे कसं झुकेल, यासाठी प्रयत्न करणारे हे अंक आहेत.......

‘मिळून साऱ्याजणी’ आणि ‘उद्याचा मराठवाडा’ : ‘वाचकानुनय’ न करणारे आणि ‘सेलिब्रेटीं’ना नाकारणारे दोन उल्लेखनीय दिवाळी अंक

चळवळीची मासिकं जशी सामाजिक उत्तरादायित्व निभावणारी असतात, तसाच ‘मिळून साऱ्याजणी’चा प्रत्येक अंक असतो, आणि प्रत्येक दिवाळी अंकही. त्याला यंदाचा अंकही अपवाद नाही. ‘उद्याचा मराठवाडा’चा यंदाचा विशेष विभाग आहे – ‘युवापर्व’. या विभागात एकंदर १६ तरुणांचे लेख आहेत. आठ तरुण आणि आठ तरुणी असा समतोल असणारा हा विभाग खरोखरच आगळावेगळा आहे.......

‘अक्षर’ आणि ‘ऋतुरंग’ : स्वत:चं एक स्वतंत्र असं ‘मॉडेल’ निर्माण केलेले मराठीतले मान्यताप्राप्त दर्जेदार दिवाळी अंक

‘अक्षर’ आणि ‘ऋतुरंग’ हे दोन्ही दिवाळी अंक ‘मराठी दिवाळी अंकांची परंपरा’ समृद्ध करण्यात मोलाचा हातभार लावत आले आहेत. या दोन्ही अंकांनी स्वत:चं एक स्वतंत्र असं ‘मॉडेल’ निर्माण केलं आहे. त्यामुळे ‘अक्षर’ आणि ‘ऋतुरंग’ म्हणजे दर्जेदार दिवाळी अंक, हे समीकरण मराठी वाचकांमध्ये मान्यताप्राप्त झालेलं आहे. ‘अक्षर’चं यंदाचं ४२वं वर्षं आहे, तर ‘ऋतुरंग’चं ३१वं. याही वर्षी हे दोन्हीही अंक आपल्या परंपरेला साजेसे असेच आहेत.......

‘हेमांगी’ आणि ‘चौफेर समाचार’ : ‘उत्तम अंकां’च्या मांदियाळीत ‘वरच्या’ श्रेणीत उत्तीर्ण होणारे दिवाळी अंक

‘हेमांगी’तला अर्थतज्ज्ञ डॉ. नीरज हातेकर यांचा ‘महाराष्ट्र : उद्योग, रोजगार आणि राजकारण’ हा लेख वर्तमान महाराष्ट्रातल्या रोजगाराची समस्या विविध अभ्यास, अहवाल आणि आकडेवारी यांच्या आधारावर अशा प्रकारे मांडतो की, ती वाचून कुठलाही सुबुद्ध माणूस हतबुद्ध व्हावा. ‘चौफेर समाचार’चं यंदाचं वैशिष्ट्य आहे, प्रसिद्ध कवी व गीतकार जावेद अख्तर यांच्या कविता आणि ग़ज़लांचा अनुवाद.......

२ एप्रिलच ‘इंटरनॅशनल फॅक्ट-चेकिंग डे’ म्हणून का साजरा करायचा, तर ‘एप्रिल फूल’नंतरचा दिवस म्हणून. ‘असत्य विरुद्ध सत्य’ हे अधोरेखित करण्यासाठी, त्याकडे लक्ष वेधण्यासाठी...

सामान्य नागरिक म्हणून आपण आपल्या स्वातंत्र्याबाबत सजग होण्याची कधी नव्हे इतकी गरज आता निर्माण झाली आहे. त्याबाबतची जाणीव-जागृती करण्यासाठी २०१७पासून २ एप्रिल हा दिवस ‘इंटरनॅशनल फॅक्ट-चेकिंग डे’ म्हणून साजरा केला जातो आहे. ‘इंटरनॅशनल फॅक्ट-चेकिंग नेटवर्क’ ही संस्था जगभरातल्या अजून काही फॅक्ट चेकिंग संस्थांच्या सहकार्यानं २ एप्रिल हा ‘इंटरनॅशनल फॅक्ट-चेकिंग डे’ म्हणून साजरा करत आहे.......

नामदेव ढसाळ : नोबेल पुरस्काराच्या तोडीचा मराठीतला धगधगता कवी आणि बंडखोर, लढाऊ लेखक

विद्रोहाच्या प्रखर व तीव्र स्वर असलेल्या त्यांच्या कवितेनं सर्व साहित्य-जगताचं लक्ष वेधून घेतलं. ‘गोलपिठा’ (१९७२) या त्यांच्या पहिल्या कवितासंग्रहाला अभूतपूर्व प्रतिसाद लाभला. मुंबईचं अधोविश्व आणि दलित समाजाच्या व्यथा-वेदना त्यांनी अतिशय रांगड्या, जोशपूर्ण आणि कळकळीनं आपल्या कवितेतून मांडल्या. ‘गोलपिठा’तल्या सगळ्याच कवितांनी आणि त्यातल्या धगधगीत वास्तवानं मराठी साहित्याला आणि मराठी समाजाला हलवून सोडलं.......

ही मराठी वृत्तवाहिन्यांची आत्ताची ‘ब्रेकिंग न्यूज’ आणि वर्तमानपत्रांची उद्याची ‘हेडलाईन’ असायला हवी!

ही मराठी वृत्तवाहिन्यांची आत्ताची ‘ब्रेकिंग न्यूज’ आणि वर्तमानपत्रांची उद्याची ‘हेडलाईन’ असायला हवी! ही मराठी वृत्तवाहिन्यांची आत्ताची ‘ब्रेकिंग न्यूज’ आणि वर्तमानपत्रांची उद्याची ‘हेडलाईन’ असायला हवी! ही मराठी वृत्तवाहिन्यांची आत्ताची ‘ब्रेकिंग न्यूज’ आणि वर्तमानपत्रांची उद्याची ‘हेडलाईन’ असायला हवी! ही मराठी वृत्तवाहिन्यांची आत्ताची ‘ब्रेकिंग न्यूज’ असायला हवी!.......

‘कहाणी स्वातंत्र्य संग्रामाची’ : स्वातंत्र्याच्या अमृतमहोत्सवी वर्षात अमृत महोत्सवी वर्षातल्या प्रकाशनसंस्थेचे ‘जय हिंद’!

सुंदर रेखाचित्रे आणि प्रत्येक लेखात भरपूर चित्रे असल्यामुळे हा अंक देखणा आणि संग्राह्य झाला आहे. त्याचबरोबर हा संपूर्ण अंक ऑडिओ बुक्सच्या रूपातही ‘स्टोरी स्टेल’च्या माध्यमातून उपलब्ध करून दिला आहे. या ऑडिओ बुक्ससाठी विक्रम गोखले, सुबोध भावे, नीना कुलकर्णी, शरद पोंक्षे, दिलीप प्रभावळकर या मान्यवर कलावंतांनी लेखांचे वाचन केले आहे .......

मोदी सरकार पुरस्कृत ‘अ-संसदीय’ शब्दांची नवी यादी… ‘अ-संसदीय’ म्हणजे ‘बॅन’ (Ban) नव्हे!

संसदेचं पावसाळी अधिवेशन १८ जुलैपासून सुरू होत आहे. त्या पार्श्वभूमीवर लोकसभा सचिवालयाने नुकतीच काही नव्या अ-संसदीय शब्दांची यादी जाहीर केली आहे. हे शब्द या अधिवेशनादरम्यान आणि यापुढे लोकसभा व राज्यसभेत जेव्हा वापरले जातील, तेव्हा ते कामकाजातून काढून टाकले जातील.......

‘लोकशाही समजून घेताना...’ या पुस्तकातील सगळे लेख एकत्रित स्वरूपात... पहा, वाचा...

२५ जानेवारी हा ‘राष्ट्रीय मतदार दिन’. त्यानिमित्ताने मुख्य निवडणूक अधिकारी कार्यालय, महाराष्ट्र यांच्यातर्फे ‘लोकशाही समजून घेताना’ हे पुस्तक प्रकाशित करण्यात आले आहे. डॉ. दीपक पवार यांनी संपादित केलेल्या या पुस्तकात महाराष्ट्रातील ३३ मान्यवर लेखकांच्या लोकशाहीच्या विविध पैलूंचा आढावा घेणाऱ्या लेखांचा समावेश आहे. ‘अक्षरनामा’वर पुनर्प्रकाशित झालेल्या या लेखांची ही एकत्रित स्वरूपातली झलक.......

प्रेम करणं आपला आनंद, मतदान करणं आपलं कर्तव्य... मतदान म्हणजे मतदान म्हणजे मतदान असतं...

‘व्हॅलेंटाइन डे’च्या निमित्तानं आपल्या प्रिय व्यक्तीविषयीचं प्रेम तरुणाई व्यक्त करते. ‘प्रेम कुणावर करावं? कुणावरही करावं’ अशी एक कुसुमाग्रजांची कविताही आहे. आपल्या प्रेमाच्या व्यक्ती, संस्था, उपक्रम, विषय अनेक असतात. प्रसंगानुरूप ते बदलतातही. पण लोकशाही ही शासनप्रणाली आणि जीवनप्रणाली म्हणून आपल्या निरंतर प्रेमाचा विषय असायला हवी. ती आपणा सर्व भारतीयांसाठी नितांत निकडीची गोष्ट आहे.......

शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांची पत्रकार-संपादक निखिल वागळे यांनी घेतलेली मुलाखत

‘छत्रपती शिवाजी महाराज’ हाच जीवनमंत्र बनलेल्या शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांची ‘आयबीएन-लोकमत’चे तत्कालिन संपादक निखिल वागळे यांनी १० वर्षांपूर्वी म्हणजे ७ मे २०११ रोजी घेतलेली ही मुलाखत. बाबासाहेब हे महाराष्ट्रातलं एक अदभुत व्यक्तिमत्त्व होतं. ते सतत उत्साहात आणि कामात व्यग्र असत. त्यांचा ध्यास आणि प्रवास उलगडून दाखवणारी ही प्रेरणादायी मुलाखत.......

‘छत्रपती शिवाजी महाराज’ हाच जीवनमंत्र बनलेल्या शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांची थोडक्यात ओळख करून देणारा लघुपट

शिवशाहीर बाबासाहेब पुरंदरे यांनी वयाच्या पस्तिसाव्या वर्षी ‘राजा शिवछत्रपति’ हे शिवाजी महाराजांचे रसाळ, शाहिरी चरित्र लिहिलं. या चरित्रानं महाराष्ट्रातील अनेक पिढ्यांना शिवचरित्राची गोडी लावली. महाराजांची ओळख करून दिली. त्याच्या आजवर अनेक आवृत्त्या प्रकाशित झाल्या आहेत. छत्रपती शिवाजी महाराज हाच जीवनमंत्र बनलेल्या बाबासाहेबांची थोडक्यात ओळख करून देणारा हा लघुपट.......

सर्व प्रकारच्या कट्टरतेला नाकारणाऱ्या ‘इन्शाअल्लाह’ या अभिराम भडकमकर यांच्या बहुचर्चित कादंबरीवरील ‘परीक्षण’ स्पर्धा

अभिराम भडकमकर यांची ‘इन्शाअल्लाह’ ही नवी कादंबरी नुकतीच राजहंस प्रकाशनातर्फे प्रकाशित झाली आहे. दारिद्रयात पिचत असलेली मुस्लीम वस्ती. पैशाचा अभाव, शिक्षणाचा अभाव! अज्ञान, अस्वच्छता, व्यसनाधीनता यांनी ग्रस्त जीवन. एके दिवशी ती वस्ती ढवळून निघाली. वस्तीतल्या पोरांची धरपकड झाली. जुनैद घरी आलाच नाही, पकडलेल्या पोरांमध्येही तो नव्हता. कॉलेजमध्ये शिकणारा सरळ मुलगा! अभ्यासू, कविताप्रेमी!  का झालं असं?.......

केशवानंद भारती हे काही ‘भारतीय राज्यघटनेचे संरक्षक’ नव्हेत, कृपया गैरसमज नको!

केशवानंद भारती भारतीय राज्यघटना किंवा लोकशाही मजबूत करण्यासाठी सर्वोच्च न्यायालयात गेले नव्हते. ते तर त्यांची ३०० एकर जमीन वाचवण्यासाठी गेले होते. पण ती वाचवण्यासाठी त्यांच्या वकिलाने जे युक्तिवाद केले, त्यामुळे सर्वोच्च न्यायालयाला त्याआधी दिलेल्या तिन्ही खटल्यांचा पुनर्विचार करावा लागला (त्यातला एक तर आधीच रद्दबातलही करावा लागला) आणि संसद श्रेष्ठ की सर्वोच्च न्यायालय, याचाही विचार करावा लागला.......

प्रत्येक मराठी माणसाने आवर्जून वाचावीत अशी १०० पुस्तके

कितीही प्रयत्न केला तरी प्रत्येक व्यक्तीची आवड ही निदान काही प्रमाणात तरी ‘व्यक्तीसापेक्ष’च राहते. त्यामुळे या यादीत अमूक पुस्तकाचा समावेश का नाही, तमूक पुस्तकाचा समावेश का केला, असे प्रश्न यादी वाचणाऱ्याला पडले तरी ते समजून घेण्यासारखे असतात. कारण वेगवेगळ्या वयोगटातल्या, अनेक प्रकारची रुची असलेल्या, विशिष्ट प्रकारची अभिरुची घडलेल्या वाचकांचं समाधान अशा कुठल्याही एखाद-दुसऱ्या यादीतून होऊ शकत नाही.......

‘परिवर्तनाचा वाटसरू’ : ‘राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२०’ची मूलभूत, सविस्तर आणि व्यापक परिप्रेक्ष्यात चर्चा करणारा दिवाळी अंक

या अंकाचं सर्वांत प्रमुख वैशिष्ट्य आहे – ‘शिक्षणाची कसोटी (राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२०चे मूल्यमापन)’ हा परिसंवाद. जुलै २०२०मध्ये म्हणजे ऐन करोनाकाळात केंद्र सरकारने ‘राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२०’ धोरण जाहीर केलं. या ‘राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२०’ची इतकी मूलभूत, सविस्तर आणि व्यापक परिप्रेक्ष्यात केलेली चर्चा यंदाच्या इतर कुठल्याही दिवाळी अंकात वाचायला मिळणार नाही.......

‘साम्राज्य’ : एका ‘सोसायटी’ने ‘सोसायटी’साठी काढलेला कल्पक आणि अनुकरणीय ‘सोसायटी’ दिवाळी अंक

हा दिवाळी अंक पुण्यातल्या कोथरुड भागातल्या पौड रस्त्यावरच्या ‘साम्राज्य’ या गृहसंकुलाचा दिवाळी अंक आहे. हा अंक हौसेचा मामला असला आणि यातले बरेचसे लेख हे वैयक्तिक अनुभवपर असले तरी हा एकंदर अंक वाचनीय आहे. नेहमीच्या साहित्य निकषाच्या फुटपट्ट्या न लावता हा अंक वाचला तर तो नक्की आवडू शकतो. एका सोसायटीतल्या सदस्यांनी करोनाकाळात सर्वांना सामावून घेण्यासाठी केलेला हा सांघिक प्रयत्न कौतुकास्पद आणि अनुकरणीय आहे.......

‘ऋतुरंग’ : करोनाकाळात आणि करोनोत्तर काळातही लढण्याचं बळ देणारा, जगण्याची प्रेरणा देणारा आणि आपल्यातलं स्फूल्लिंग जाग‌वणारा दिवाळी अंक

गेल्या २५-२६ वर्षांत ‘ऋतुरंग’ने आपले ‌वैशिष्ट्यपूर्ण स्थान निर्माण केले आहे. या वर्षीचा त्याचा विषय आहे – ‘लढत’. करोनामुळे मानवी जीवनावर जे अभूतपूर्व संकट कोसळले आहे, त्याची पार्श्वभूमी या विषयाला आहे. ‘लढत’ हा मानवी जीवनाचा स्थायीभावच आहे. त्यामुळे केवळ करोनाभोवती हा अंक नसून एकंदर माणसांनी वेगवेगळ्या पातळीवर दिलेली लढत या अंकांतून पाहायला मिळते. म्हणजे या लढतीचे वेगवेगळे आविष्कार या अंकातून पाहायला मिळतात.......

‘पुरुषस्पंदनं’ : ‘विषारी मर्दानगी आणि मानवी नातेसंबंध’ यांचा आढावा घेणारा रौप्यमहोत्सवी वर्षातला नावीन्यपूर्ण दिवाळी अंक

‘मेन अगेन्स्ट व्हायलन्स ॲन्ड अब्युज’ अर्थात ‘मावा’ या संस्थेतर्फे दरवर्षी ‘पुरुषस्पंदनं’ हा दिवाळी अंकही काढला जातो. ‘माणूसपणाच्या वाटेवरची’ असं या दिवाळी अंकाचं घोषवाक्य आहे. यंदाचा ‘पुरुषस्पंदनं’चा २५वा दिवाळी अंक आहे. गेली २५ वर्षं लैंगिक असमानतेबाबतचे वेगवेगळे पैलू केंद्रस्थानी ठेवून हा अंक प्रकाशित होतो आहे. यंदाचा विषय आहे – ‘विषारी मर्दानगी आणि मानवी नातेसंबंध’.......

बिहार निवडणुकीचा सामना भाजपने जिंकला, पण ‘मॅन ऑफ द मॅच’ तेजस्वी यादव ठरला!

तेजस्वी यादव यांची ‘खेळी’ सुरुवातीपासूनच दमदार राहिली. तेजस्वी २००८ ते २०१२ या काळात ‘दिल्ली डेअर डेव्हिल्स’ या क्रिकेट संघात होते. क्रिकेटमध्ये काही त्यांना आपला जम बसवता आला नाही. पण बाप तुरुंगात असताना आणि काँग्रेसची म्हणावी तशी साथ नसताना त्यांनी बिहारच्या राजकारणाच्या मैदानावर मात्र दमदार ‘खेळी’ केली! त्यामुळे क्रिकेटच्या भाषेत सांगायचे झाले तर ‘बिहार निवडणुकीचा सामना भाजपने जिंकला, पण ‘मॅन ऑफ द मॅच’ ते.......

ट्रम्प यांचे विमान ज्या ‘सोशल मीडिया’च्या जोरावर हवेत उडालं होतं, त्यानेच ते ‘या वेळी’ जमिनीवर आदळवलं?

ट्रम्प यांना या निवडणुकीत जवळपास पन्नास टक्क्यांच्या आसपास मतं मिळाली. म्हणजे त्यांनी ही निवडणूक चांगलीच अटीतटीने लढवली. अमेरिकेतील रिपब्लिकन पक्षाच्या समर्थकांना आपल्याकडे आकर्षित करून घेण्यात ट्रम्प बऱ्यापैकी यशस्वी झाले, हे त्यातून उघड होते. त्यासाठी त्यांनी त्यांना सोशल मीडियाचा काही प्रमाणात वापर करून घेतला. पण २०२० हे काही २०१६ नव्हते.......

वाचन जागर अभियान : २५० पुस्तके २५ टक्के सवलत : प्रकाशकांचे एक पाऊल पुढे, आता वाचकांनी दोन पावलं पुढे यावे!

१ नोव्हेंबरपासून सुरू झालेला हा उपक्रम २५ नोव्हेंबरपर्यंत सुरू राहणार आहे. या उपक्रमात या दहा प्रकाशनसंस्थांची प्रत्येकी २५ पुस्तकं २५ टक्के सवलतीत वाचकांना विकत घेता येणार आहेत. म्हणजे तब्बल २५० पुस्तकांवर २५ टक्के सवलत वाचकांना मिळणार आहे. ही पुस्तके वाचकांना त्यांच्या शहरातल्या पुस्तकांच्या दुकानात जाऊन खरेदी करता येणार आहेत. त्यासाठी कुठलेही जास्तीचे दर आकारले जाणार नाहीत.......

शॉन कॉनरी : राजस सुकुमार मदनाचा पुतळा 

आपल्या स्वप्नातला राजकुमार शॉन कॉनरी यांच्यासारखा असावा, असं सुखस्वप्न जगभरच्या दोन-तीन पिढ्यांच्या तरुणींना त्यांनी दिलं. ‘हिरो’ तर ते होतेच. पण उमदा माणूसही होते. त्यात ब्रिटिश, स्कॉटिश. शालीन, घरंदाज, परंपराप्रिय आणि अभिमानी. अभिजात सुसंस्कृतपणा हे त्यांचं वैशिष्ट्य होतं. त्यांच्या निधनानंतर हिंदीतील ख्यातनाम अभिनेते नसरुद्दीन शहा यांनी म्हटलं आहे – ‘Sean Connery was the ONLY Bond for me.’.......

सेनेचे उद्धव ठाकरे ‘ठाकरे शैली’त बोलले, तर सरसंघचालक मोहन भागवत ‘संघशैली’त… त्यात नवीन ते काय?

ठाकरे यांचं दसरा मेळाव्यातलं भाषण ‘ठाकरे शैली’तलं होतं, तर सरसंघचालक भागवत यांचं भाषण ‘संघशैली’तलं होतं, असंच म्हणावं लागेल. दरवर्षी ते तसंच असतं. ‘ठाकरे शैली’ ही स्वभावत:च आक्रमक, वादग्रस्त असल्यामुळे त्यावर पुढे चार-पाच दिवस वाद-विवाद होतात. तसं ‘संघशैली’चं नाही. ती आक्रमक, वादग्रस्त सहसा नसते. त्यामुळे त्यावरून सहसा वाद-विवाद होत नाहीत. पण त्यात अर्धसत्य, अपप्रचार यांचा मात्र समावेश असतो. तो यंदाही होता.......

खांडेकरांच्या ‘ययाती’चे तीन नवे वाचक आणि आपल्या एकंदर वाचनाभिरुचीची इयत्ता

ज्यांनी इतरांना मार्गदर्शन करण्याची गरज आहे, त्यांच्याच मनातला ‘बाळबोध’ गोंधळ अजून संपायला तयार नाही. दुसरीकडे मुणगेकरांसारखे सन्माननीय. जो त्यांचा विषय नाही, त्यात ते इतरांना मोडीत काढून स्वत:ला सोयीचे असे अन्वयार्थ लावण्याचे ‘उद्योग’ करत आहेत; तर तिसरीकडे पानसे यांच्यासारखे पत्रलेखक. ही आपल्या एकंदर वाचनाभिरुचीची इयत्ता सांगणारी प्रातिनिधिक उदाहरणे आहेत!.......

दिवाळी अंक आणि ‘प्रतिभे’ला बेजार करून सोडण्याचे दिवस!

प्रतिभा आधीच अप्राप्य, त्यात ती काहीशी ओढूनताणून मिळवलेली. मग तिचा शांतपणे लाभ घ्यावा, हे मराठी लेखकांना कसं जमणार? शृंगार नावाचा एक रस असतो आणि त्याच्या आस्वादाचं एक शास्त्रही असतं, या गोष्टी बहुतेक मराठी लेखकांच्या गावी नसतात. त्यामुळे घिसाडघाईला उत्कटतेचं लेबल लावून आणि बटबटीतपणाला आविष्काराचा मुलामा देत ते प्रतिभेशी झोंबाझोंबी करत राहतात. दिवाळी जसजशी जवळ यायला लागते, तसतशी ती अधिकाधिक ‘बेजार’ होत जाते!.......

कवयित्री लुईस ग्लूक यांची यंदाच्या साहित्याच्या नोबेल पारितोषिकासाठी निवड झाली, त्यामागच्या शक्यता…

लुईस ग्लूक यांची कविता तेच अधोरेखित करते. त्याचीच महत्ता सांगते. फार मोठ्या क्रांतीची किंवा बंडखोरीची भाषा ग्लूक यांची कविता करत नाही. ती कुणाहीविरुद्ध उभी राहत नाही. पण ती माणसाच्या, त्याच्या माणूसपणाच्या, त्याच्या अस्तित्वाच्या बाजूने मात्र ठामपणे उभी राहते. म्हणूनच कदाचित त्यांची नोबेल पारितोषिकासाठी निवड करण्यात आली असावी.......

‘उत्तर प्रदेश’ ही ‘अमानुष क्रौर्या’ची प्रयोगशाळा झालेली आहे?

‘सामाजिक सौहार्द’ हा तसाही योगी आदित्यनाथ यांच्यासारख्या कट्टर आणि विद्वेषी हिंदुत्ववादी नेत्याला न मानवणारा आणि पेलवणारा विषय. त्यामुळे ते मुख्यमंत्री झाल्यापासून उत्तर प्रदेशमध्ये अनागोंदी माजली नसती तरच नवल. मुख्यमंत्रीच जर हिंदुत्वाचा प्रखर प्रचारक असेल तर बाकीच्या हिंदुत्ववादी संघटनांना, समर्थकांना आणि त्यांच्या आश्रयाने जगणाऱ्या समाजकंटकांना बळच येते.......

उन्नाव, कठुआ आणि हाथरस... हे सर्व आपल्याला कुठे घेऊन जाणार?

या सगळ्या घटनाक्रमाचे वर्णन करण्यासाठी ‘माणुसकीला काळिमा’, ‘क्रूरतेचा कळस’, ‘नीचपणाची सीमा’, ‘क्रौर्याची परिसीमा’, ‘अमानुषतेचा हैदोस’ यापैकी कुठले शब्द वापरावेत? अशा घटना सातत्याने घडत असतील तर त्याचा काय अर्थ होतो? भारताचा खरोखरच ‘हिंदू पाकिस्तान’ झालाय? की दक्षिण आफ्रिका? कि उत्तर कोरिया? केवळ निषेध करून, निंदा करून, टीका करून आणि संताप व्यक्त करून काही होऊ शकेल? हे सर्व आपल्याला कुठे घेऊन जाणार?.......

लता मंगेशकर उर्फ लतादीदी यांना ९१व्या वाढदिवसानिमित्त ९१ तोफांची सलामी...

लतादीदींचा (२८ सप्टेंबर) काल ९१वा वाढदिवस होता. त्यांच्याविषयी आजवर अनेक मान्यवरांनी लिहिलं आहे. गेल्या साठ वर्षांत त्यांच्याविषयी कितीतरी लेख, विशेषांक, पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. त्यातील काही निवडक अभिप्राय वेचून तयार केलेले हे ‘लता-नवनीत’. यातून लतादीदींच्या व्यक्तिमत्त्वाचे, त्यांच्या स्वभावाचे, त्यांच्या गाण्याचे, त्यातील त्यांच्या वेगळेपणाचे, वैशिष्ट्यांचे दर्शन घडते.......

केंद्र सरकारची नियत साफ आहे? हेतू स्वच्छ आहेत? तसा दाखला गेल्या सहा-सात वर्षांत या सरकारला मिळवता आलेला नाही!

प्रामाणिकपणा, विश्वासार्हता आणि चारित्र्य यांबाबतीत केंद्र सरकारची ‘इयत्ता’ दिवसेंदिवस घसरगुंडीच्या मार्गावरूनच धावत सुटलेली आहे. या गोष्टी आधी कमवाव्या लागतात, त्यानंतरच त्यांचे भांडवल करता येते. याही बाबतीत विद्यमान केंद्र सरकार ‘नापास’ श्रेणीतच उत्तीर्ण होते. महत्त्वाचे म्हणजे प्रामाणिकपणा, विश्वासार्हता आणि चारित्र्य या गोष्टी ट्विटरच्या आणि जाहिरातींच्या माध्यमातून कमावता येत नाहीत.......

गेल्या आठ महिन्यातली वाचलीच पाहिजेत अशी २० पुस्तके

प्रोपगंडा, इति-आदि, भक्ती-भीती-भास, सातपाटील कुलवृत्तांत, डोह - एक आकलन, झुंडीचे मानसशास्त्र, द फ्री व्हॉइस, गांधी - भारतात येण्यापूर्वी, बिटविन द लाइन्स, भारत समाज आणि राजकारण, माझ्या लिखाणाची गोष्ट, इस्लाम आणि सहिष्णुतेचे भवितव्य, सिनेमा पाहणारा माणूस, नाइन्टीन नाइन्टी, सदा सर्वदा, फकिरीचे वैभव, समतानंद अनंत हरी गद्रे, गुंता आणि उकल, जग थांबतं तेव्हा, स्वप्नपंखांना आकाश थिटे... वाचलीच पाहिजेत अशा या पुस्तकांबद्दल.......

करोना महामारी आणि त्याआडून फैलावले जात असलेले काही विषाणू

करोना महामारीने नागरी स्वातंत्र्य, भाषण स्वातंत्र्य, अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य आणि नागरी अधिकार यांच्यावर संक्रांत आणलीच आहे, पण खरा धोका त्या संक्रांतीकडे सुवर्णसंधी म्हणून पाहणाऱ्यांकडून आहे. करोना महामारीने सत्याग्रह, आंदोलने, निदर्शने, धरणे यांचा मार्ग तूर्तास तरी बंद केला आहे. व्यापक जनचळवळीचा रस्ताही अरुंद करून ठेवलाय. प्रसारमाध्यमे आणि सोशल मीडिया ‘खाविंदचरणारविंदी मिलिंदायमान’ आहेत. मग?.......

केशवानंद भारती हे काही ‘भारतीय राज्यघटनेचे संरक्षक’ नव्हेत, कृपया गैरसमज नको!

केशवानंद भारती भारतीय राज्यघटना किंवा भारतीय लोकशाही मजबूत करण्यासाठी सर्वोच्च न्यायालयात गेले नव्हते. ते तर त्यांची ३०० एकर जमीन वाचवण्यासाठी गेले होते. पण ती वाचवण्यासाठी त्यांच्या वकिलाने जे युक्तिवाद केले, त्यामुळे सर्वोच्च न्यायालयाला त्याआधी दिलेल्या तिन्ही खटल्यांचा पुनर्विचार करावा लागला आणि संसद श्रेष्ठ की सर्वोच्च न्यायालय श्रेष्ठ, याचाही विचार करावा लागला.......

प्रणव मुखर्जी : खूप काही पाहिलेला, अनुभवलेला; पण काँग्रेससाठी ‘संकटमोचका’च्याच भूमिकेत राहिलेला राजकीय नेता

काँग्रेस घराण्याशी आणि काँग्रेस पक्षाशी ‘एकनिष्ठ’ राहिल्यामुळे मुखर्जींना बरंच काही मिळालं. ‘सगळंच काही सांगणार नाही, पण जे सांगेन ते सत्य सांगेन’ इतपत धैर्य तरी मुखर्जींनी दाखवायला हवं होतं. काँग्रेस कुठे कुठे चुकली, हे त्यांना सौम्य शब्दांतही सांगता आलं असतं. पण मुखर्जींनी ते केलं नाही. त्यांनी फक्त ‘man who knew too much’ but was a Rahul Dravid-like ‘wall’ for Congress’ हीच भूमिका पार पाडली!.......

सुशांतसिंग राजपूतची आत्महत्या (किंवा कथित हत्या!) आणि विजय तेंडुलकरांचे ‘गिधाडे’

सुशांतसिंग राजपूतच्या आत्महत्येवरून किंवा कथित हत्येवरून आरोप-प्रत्यारोप, शंका-कुशंका, नवे नवे पुरावे आणि नवनवे खुलासे होत होत हा प्रकार ज्या थराला पोहचला आहे, त्यावरून तेंडुलकरांचे ‘गिधाडे’ हे नाटक भारतातल्या काही वृत्तवाहिन्यांच्या पडद्यावर आणि महाराष्ट्र, बिहार या राज्यांत रोजच्या रोज घडताना दिसत आहे... ‘गिधाडे’मधील रजनीनाथ, पपा, उमाकांत, रमाकांत, माणिक आणि रमा ही पात्रं नजरेसमोर तरळायला लागतात.......

पं. जसराज : सुरांतून आनंदसोहळा निर्माण करणारा ख्यालसम्राट

सुंदर रीतीनं मींड घेणं, अतिमंद्रापासून अतितार सप्तकापर्यंत सहजपणे संचार करणं, अतिशय सुंदर व आकर्षक लयकारी, सहज स्वराविष्कार, लहान-मोठ्या पल्ल्याच्या ताना, आवाजावर प्रभुत्व, चमत्कृतीपूर्ण सरगम, शब्दोच्चारातून भाव निर्माण करणं, भावनांनी भिजलेले स्वर लावणं, यांमुळे पं. जसराजची यांची गायकी ही एक प्रकारचा आनंदसोहळा असे. रसिकांना तो पुन्हा पुन्हा ऐकावा, पाहावा, अनुभवावा असं वाटतं.......

नारायण सुर्वे मजूर-कामगारांची भाषा बुलंद राहण्यासाठी, करण्यासाठी पुन्हा पुन्हा आठवत राहायला हवेत…

सुर्वे यांच्या निधनाला कालच्या १६ ऑगस्ट रोजी १० वर्षे पूर्ण झाली. सुर्व्यांनी आपल्या अनाथपणाचं कधी भांडवल केलं नाही. लेखन ही अतिशय गंभीरपणे करायची गोष्ट आहे असे मानणारे, जाणणारे आणि जगणारे सुर्वे होते. म्हणूनच त्यांच्या कवितेत जगण्याची उमेद आणि ऊर्जा दिसते. साहित्याच्या श्रेष्ठतेची मानकं अशा गोष्टींमुळेच तयार होत असतात. समूहाची भाषा बोलणारं लेखन नेहमीच क्लासिक सदरात मोडत आलं आहे.......

मधुकर अनंत मेहेंदळे : आयुष्यभर अभ्यास-संशोधनावर प्रेम करणारा प्रकांड पंडित

१४ फेब्रुवारी हा जगभरातल्या प्रेमिकांचा दिवस. जगभर तो ‘व्हॅलेंटाइन डे’ म्हणून साजरा होतो. याच दिवशी जन्मलेल्या मेहेंदळ्यांनी आयुष्यभर अभ्यास-संशोधन यावर प्रेम केलं. ‘यः क्रियावान् स पण्डितः ।’ हे मेहेंदळ्यांच्या आयुष्याचं ब्रीद होतं. संस्कृत, प्राकृत, निरुक्त, महाभारत; तसंच ‘अवेस्ता’ या पारशी धर्मग्रंथाचे अभ्यासक, प्रकांड पंडित असलेल्या मेहेंदळे यांच्या कामाची नुसती यादी करायची म्हटली तरी एक मोठा ग्रंथ होईल.......

फेसबुकला ‘जबाबदार’ होण्यासाठी भाग पाडणे, हाच एक मार्ग आहे…

वर्तन-व्यवहाराची चिकित्सा करत राहूनच फेसबुकची विश्वासार्हता धोक्यात आणण्याची गरज आहे. कारण तीच एक गोष्ट या कंपनीच्या राक्षसी महत्त्वाकांक्षांना वेसण घालू शकते. तिच्यावर नजर ठेवण्यासाठी कुठल्याही देशातले सरकार स्वतंत्र यंत्रणा उभी करण्याची शक्यता कमीच आहे. पण प्रसारमाध्यमे, स्वतंत्र अभ्यासक यांनी या कंपनीकडे स्वतंत्रपणे लक्ष दिले तर भविष्यात नक्कीच काहीएक चांगला परिणाम घडू शकतो.......

‘अ‍ॅनिमल फार्म’ची पंचाहत्तरी साजरी करण्याचे काही प्रयोजन आहे काय?

या कादंबरीनं प्रकाशित झाल्यापासून म्हणजे गेल्या ७५ वर्षांत ‘अ फेअरी स्टोरी’पासून उत्तरोत्तर ‘अ रिअल स्टोरी’ असा प्रवास केला आहे. त्याचं देश, स्थिती, गती, प्रकार, पद्धत यांनुसार कमी-अधिक प्रमाण पडेल, पण बाकी बरंचसं सारखं वाटू शकतं. अनेकांना ऑर्वेल यांच्या कादंबऱ्या त्यांच्या गद्यलेखनाच्या तुलनेत ‘सामान्य’ वाटतात. पण ‘Animal Farm’ असो की, ‘1984’ त्यांतील वर्णनं, स्थिती आजही जगभरातल्या अनेक देशांमध्ये दिसून येते.......

सोशल मीडिया केवळ राजकीय पक्ष, नेते यांचंच नाहीतर सामान्य भारतीय माणसांचंही ‘दानवीकरण’ करत आहे!

‘Wall Street Journal’ या वर्तमानपत्राने त्यांच्या १५-१६ ऑगस्टच्या वीकेंड आवृत्तीमध्ये ‘Facebook Hate-Speech Rules Collide With Indian Politics’ हा लेख प्रकाशित झाल्यापासून भारतात एकच खळबळ माजली आहे. फेसबुक आणि सत्ताधारी भाजप यांच्यातलं साटंलोटं या लेखातून सविस्तरपणे मांडलं असल्यामुळे देशातील माध्यमांनी या लेखावर आणि सत्ताधारी, फेसबुक यांचे प्रवक्ते आणि विरोधी पक्षांची टीका यांची माहिती देणाऱ्या बातम्या, वृत्तलेख छापण्याचा सपाटा लावला आहे.......

एक कवी जातो; तेव्हा त्याच्या शब्दांची, कवितांची, ग़ज़लांची, शेरोशायरीची आठवण करावी...

उर्दूमधील प्रसिद्ध शायर, ग़ज़लकार आणि हिंदी सिनेमांचे गीतकार राहत इन्दौरी यांचं परवा, ११ ऑगस्ट २०२० रोजी वयाच्या ७१व्या वर्षी निधन झालं. आधी करोना आणि नंतर हृदयविकाराचा झटका. एक कवी जातो तेव्हा काय होतं? त्याला कशा प्रकारे श्रद्धांजली वाहावी? त्याच्या शब्दांची, कवितांची, ग़ज़लांची, शेरोशायरीची आठवण करावी... ते पुन्हा ऐकावेत, अनुभवावेत... त्याच्या शब्दांचा महोत्सव करावा.......

‘मिशन काश्मीर’, ‘बेगमजान’, ‘इश्क’, ‘मुन्नाभाई एमबीबीएस’, ‘करीब’, ‘जुर्म’, ‘तमन्ना’, ‘मीनाक्षी’ या सिनेमांतल्या काही गाण्यांमध्ये एक गोष्ट कॉमन आहे.... राहत इन्दौरी!

सगळ्याच हिंदी सिनेमांमध्ये असतात, तशी याही सिनेमांत गाणी आहेत. त्यातली तुम्ही काही किंवा सगळी गाणी आजवर अनेकदा ऐकली, पाहिली असतील. त्यातली काही काही तर पुन्हा पुन्हा पाहिली, ऐकली असतील. या सिनेमांतली काही गाणी पुढे दिली आहेत. ती तुम्ही पहा, ऐका... या सगळ्या गाण्यांमध्ये एक गोष्ट कॉमन आहे.... ती म्हणजे राहत इन्दौरी. हो, राहत इन्दौरीच. त्यांनीच ही सगळी गाणी लिहिली आहेत.......

तुम्हाला ‘ब्र’ उच्चारायचाय? मग तुम्ही राहत इन्दौरी वाचा, पहा, ऐका, अनुभवा…

राहत इन्दौरी यांचं एक व्यवच्छेदक लक्षण होतं – त्यांचे शब्द कितीही तलम, मुलायम असले किंवा प्रखर, निर्भीड, बंडखोर, संतप्त असले, तरी त्यांनी कधी सहिष्णुता सोडली नाही, भारतीय संस्कृतीची गंगाजमनी परंपरेचेच ते पुरस्कर्ते राहिले शेवटपर्यंत… दारिद्रयात आणि श्रीमंतीतही. वेळ पाहून त्यांच्या भूमिका बदलल्या नाहीत आणि पद पाहून त्यांचं वर्तन बदललं नाही. ‘ब्र’ उच्चारायला तर ते कधी म्हणजे कधीच भ्यायले नाहीत.......

इब्राहिम अल्काझी : आधुनिक भारतीय रंगभूमीचे जनक, नाटकाच्या क्षेत्रातला ‘ऋषी’

‘आधुनिक भारतीय रंगभूमीचे जनक’, एनएसडीचे दुसरे संचालक इब्राहिम अल्काझी यांचं परवा दिल्लीत निधन झालं. अल्काझी ४०-५०च्या दशकांत मुंबईतल्या इंग्रजी नाट्यक्षेत्रातली एक दिग्गज हस्ती होते. ‘बॉम्बे प्रोग्रेसिव्ह आर्टिस्ट ग्रूप चे एक प्रवर्तक, ‘थिएटर युनिट बुलेटिन’चे संस्थापक, ‘नॅशनल स्कूल ऑफ ड्रामा’चे सलग १५ वर्षं संचालक, ‘तुघलक’, ‘अंधायुग’, ‘आषाढ का एक दिन’, ‘आधेअधुरे’ अशा अनेक नाटकांचे दिग्दर्शक.......

‘स्मार्टवॉच’ हा चांगलाच उपक्रम आहे. पण अशा योजना तयार करताना सर्वांगानं विचार करायला हवा...

‘स्मार्टवॉच’ हा चांगलाच उपक्रम आहे, त्यामुळे काही कामचुकारांना नक्कीच चाप बसेल आणि इतरांनाही इशारा मिळेल. त्यामुळेच त्याचं स्वागतच आहे, पण अशा योजना तयार करताना त्यांचा सर्वांगानं विचार करायला हवा, संबंधित सर्व बाजू तपासून पाहायला हव्यात. नाहीतर अशा योजनांमधून काही सकारात्मक घडण्याऐवजी आपल्या प्रशासकीय व्यवस्थेचं भकास, उद्विग्न करणारंच चित्र समोर येतं.......

आपला स्वार्थ वा आपले हितसंबंध यांनाच सर्वोच्च प्राधान्य असणाऱ्यांकडून लोकशाहीच्या भवितव्याची अपेक्षा करणंही मूर्खपणाचंच आहे.

करोना लॉकडाउनच्या काळात जे मध्य प्रदेशमध्ये घडलं, तेच देशात घडत आहे. लोकशाहीच्या पावित्र्याचं अधिकाधिक केंद्रीकरण होताना दिसतंय. जिथं जिथं संधी मिळेल, तिथं तिथं आपलं सरकार सत्तेत आणून केंद्र सरकार हा देश ‘ऑटो मोड’वर नेण्याच्या मागे आहे. हळूहळू निवडून आलेल्या सरकारची गरजच राहणार नाही. जनतेच्या भावना, मतं यापेक्षा आमदार-खासदार यांची खरेदी-विक्री या जोरावर सरकारांचं भवितव्य ठरायला लागेल.......

आक्रमक, साम्राज्यवादी आणि कुरापतखोर ‘चीन’विषयीची ही २० मराठी पुस्तके वाचलीच पाहिजेत

२००० सालापासून चीन एक उभरती महासत्ता म्हणून जागतिक पातळीवर पुढे यायला लागला. तेव्हापासून तर चीन अमेरिकेशीही पंगा घेऊ लागला आहे. चीनचा खोडसाळपणा अधूनमधून चालूच असतो. का करतो चीन असे? यातून त्याला काय मिळतं? या प्रश्नांची उत्तरं शोधण्यासाठी आपल्याला चीनचा गेल्या ७०-७५ वर्षांचा प्रवास समजून घ्यायला हवा. आजवर मराठीत चीनविषयी अनेक पुस्तकं प्रकाशित झाली आहेत. त्यातील काही निवडक पुस्तकांचा हा परिचय.......

करोनाकाळातली आपली काही ‘राष्ट्रीय शक्तिस्थळं’ आणि तुम्हीआम्हीआपणसगळेच

मायबाप, सरकार लॉकडाउनला सतत मुदत वाढ देत आहे, यावरून यात काहीतरी काळंबेरं आहे, अशी शंका काहीजण उगाच घेत आहेत. सतत तारखा वाढवून कुठलंही प्रकरण हाताळण्याचा हा प्रकार आपल्या न्यायव्यवस्थेसारखा किंवा कुठल्याही घटनेवर समिती नेमून तिने बनवलेला अहवाल नंतर बासनात बांधून ठेवणाऱ्या आपल्या शासनकर्त्यांसारखाच नाही का? किती साम्य आहे या दोन्ही-तिन्हीमध्ये!.......

कमल शेडगे : अक्षरांना ‘अक्षरश:’ जिवंत करणारा अक्षरशहा!

कमल शेडगे आयुष्यभर अक्षरं आणि शब्द जगले. म्हणूनच त्यांना ‘अक्षरांना ‘अक्षरश:’ जिवंत करणारा अक्षरशहा!’ असं म्हणावंसं वाटतं. एखादा माणूस असं आयुष्य ५०-५५ वर्षं जगू शकतो, यावर सहसा विश्वास बसणार नाही. प्रत्येक जाहिरात वेगळी, तिची रचना वेगळी. खरं तर बहुतांश नावांचेच प्रकार. त्यातच विषय-आशयनुसार अक्षरांचे केलेले प्रयोग, क्वचित प्रसंगी त्याला चित्रांची दिलेली जोड, पण त्यातून ती अक्षरं जिवंत होत.......

सरोज खान : सिनेमासारखंच आयुष्य आणि आयुष्यासारखे सिनेमे!

सरोज खान ज्या हिंदी सिनेमासृष्टीत वावरल्या, ती अतिशय झगमगाटी, बेगडी, अतर्क्य, अविश्वसनीय आणि कल्पनातीत म्हणावी अशीच दुनिया आहे. सिनेमे पाहून माणसं बदलतातच असं नाही, पण त्यांची करमणूकच नक्कीच होते. कारण सिनेमातल्या अनेक गोष्टी सामान्य माणसांना आपल्या वाटतात, तशा सिनेमातल्या अनेक गोष्टी अविश्वसनीय वाटाव्या अशाही असतात. मुळात मानवी जगही तसंच असतं. त्यामुळे माणसांचा सिनेमाही त्याला अपवाद नाही.......

‘युनायटेड नेशन्स’ची पंचाहत्तरी आणि आज-उद्याच्या जगाची आव्हाने

‘युनायटेड नेशन्स’ या संस्थेनं कालच्या २६ जून रोजी पंचाहत्तरी पूर्ण केली आहे. हे जगभरातल्या लहान-मोठ्या राष्ट्रांना एकत्र आणणारं सर्वोच्च व्यासपीठ आहे. जगभरातल्या मानवतेचं उज्ज्वल भवितव्य आपल्या खांद्यावर घेतलेली ही संघटना आहे. जागतिक शांतता आणि जगाची प्रगती हे ‘युनायटेड नेशन्स’चं प्रमुख ध्येय आहे. पण ‘युनायटेड नेशन्स’ हे जागतिक सरकार किंवा ‘Super State’ नाही, तर ती प्रातिनिधिक स्वरूपाची संघटना आहे.......

‘ज्या देशातले लोक पंढरीला येतात, तो महाराष्ट्र’

यंदाची वारी करोनामुळे रोडावली आणि आज एरवी पंढरपुरात जो जनसागर लोटतो, तोही. पण असं स्थिती काही नेहमी नसते. हे मलभ आज ना उद्या जाईल. वारी तर दरवर्षी येते. आषाढी एकादशीही दरवर्षी येते, येत राहो! गेल्या जवळपास ८०० वर्षांपासून ही वारीची परंपरा महाराष्ट्रात अहर्निशपणे चालू आहे. वारकरी संप्रदायाची ही परंपरा अनेक वर्षांपासून चालत आलेली एक धार्मिक पण उदारमतवादी परंपरा मानली जाते.......

लॉकडाउनमुळे कोणकोणत्या क्षेत्रांत कुणाकुणाचा किती किती पगार कापला गेलाय?

या सर्व्हेमध्ये जास्तीत जास्त दहा आणि कमीत कमी दोन व्यक्ती सहभागी झाल्या आहेत. त्यामुळे ही पगार कपात त्यांच्या त्यांच्या कंपन्या, संस्थांपुरतीच मर्यादित आहे. अशा स्वरूपाच्या सर्व्हेमधून कुठलेही ठोस निष्कर्ष हाती लागत नाहीत किंवा कुठल्याही क्षेत्राबाबत नेमकी माहिती मिळत नाही. अर्थात तसा या सर्व्हेचा उद्देशही नव्हता. साधारणपणे किती टक्के कपात होतंय, याची ढोबळ कल्पना यावी, एवढाच या सर्व्हेमागे उद्देश होता.......

अनेक साथींच्या आजारांची माहिती देणारी आणि भविष्यात अशी साथ पुन्हा उदभवू नये यासाठी काय करायला हवं, याचं दिग्दर्शन करणारी पुस्तकं

करोनाच्या बातम्या वाचून, पाहून कंटाळला असाल तर तुम्ही पुस्तकं वाचा. त्याविषयीची इत्थंभूत माहिती देणारी पुस्तकं बाजारात आली आहेत. ती ई-बुकच्या स्वरूपातही उपलब्ध आहेत. कुरिअर सेवा सुरू झाल्यामुळे तुम्हाला त्यांच्या प्रती घरपोचही मिळू शकतात. वुहानपासून ते जगातल्या आजवरच्या अनेक साथींच्या आजारांची माहिती देणारी आणि भविष्यात अशी साथ पुन्हा उदभवू नये यासाठी काय करायला हवं, याचं दिग्दर्शन करणारी ही पुस्तकं आहेत.......

करोनाकाळात ‘व्हायरस’सारखे पसरवले गेलेले काही नवे शब्द

गेले तीन-चार महिने जगभर या विषाणूने धुमाकूळ घातला आहे, हलकल्लोळ माजवला आहे. जगभरच्या वर्तमानपत्रांची रोजच्या रोज त्याविषयीच्या बातम्यांनी पानंच्या पानं भरताहेत. वृत्तवाहिन्यांचे अँकर त्याविषयीच्या बातम्या देऊन देऊन थकताहेत. ऑनलाईन पोर्टल्स करोनाचीच चर्चा करताहेत. आणि सोशल मीडियावर नेहमीप्रमाणे सर्जनशीलतेला उधाण आले आहे. या सगळ्यांतून शोधलेले हे काही नवे शब्द.......

प्रसिद्धीचा सोस न बाळगता, निराश न होता आणि महत्त्वाकांक्षी न राहता निरलसपणे काम करता येतं, ते कसं, हे जाणून घेण्यासाठी हा लघुपट पाहायला हवा

अनेक सच्चे कम्युनिस्ट आयुष्यभर पक्षासाठी आपल्या घरादारावर तुळशीपत्र ठेवून काम करतात. पण उतारवयात ते बाजूला पडतात. तेव्हा त्यांच्यापैकी अनेक जण कडवट होतात, निराश होतात. आपला उपयोग संपल्याने पक्षानं आपल्याला अडगळीत टाकून दिलंय, याची खंत त्यांना नैराश्यग्रस्त करते. कॉ. रानडे यांचं तसं अजिबात झालेलं नाही. उलट त्यांचा आशावाद शेवटपर्यंत किती बुलंद होता, हे या लघुपटातून आपल्याला समजतं.......

२४ मार्च ते ३१ मे २०२० : लॉकडाउन ते अनलॉक १.० - देश गोठवून टाकणाऱ्या दिवसांची एक व्हिडिओमय झलक

२४ मार्च २०२० हा दिवस या वर्षांतला ‘सर्वांत महत्त्वाचा दिवस’ म्हणून गणला जाईल. कदाचित या दशकातला तो ‘सर्वांत महत्त्वाचा दिवस’ही ठरेल. कारण या दिवशी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी तब्बल २१ दिवसांसाठी लॉकडाउन जाहीर केला. तो नंतर वाढवत वाढवत १ जूनपर्यंत गेला. नक्की सांगता येत नाही, पण भारतीयांचं जगणं बंदिस्त करणारा, त्यांचा वावर कडकोट बंदिस्त करणारा दिवस म्हणूनही त्याचं नाव भावी इतिहासात नोंदलं जाईल.......

चला, तर मग हा ‘साठी’चा लेखक ‘आपल्यासाठी’ काय घेऊन आला आहे, ते जाणून घेऊ…

या पराङमुखतेमुळे बोकील यांचा काही तोटा होत नाही, पण त्यांच्या वाचकांचा होतो. १ मे रोजी संयुक्त महाराष्ट्राच्या जन्माला ६० वर्षं झाली. आणि याच दिवशी मिलिंद बोकील यांनाही. कारण दोन्हींची जन्मतारीख आहे – १ मे १९६०. लॉकडाउनमुळे महाराष्ट्राची साठी व्हर्च्युअल पद्धतीनं साजरी केली गेली, तशी ती बोकील यांचीही करता आलीच असती, पण दुर्दैवानं तसं होऊ शकलं नाही. मराठी प्रसारमाध्यमांनाही बोकिलांचा बहुधा विसर पडला!.......

श्रीनिवास विनायक कुलकर्णी यांच्या ललितलेखनावर आधारित अभिवाचनाची भन्नाट व्हिडिओ-मालिका

अतिशय तरल, आशयघन आणि चित्रमय शैली ही श्रीनिवास विनायक कुलकर्णी यांच्या लेखनाची वैशिष्ट्ये आहेत. ती उजागर करण्याचा प्रयत्न पूर्वी कालदर्शिकेच्या माध्यमातून झाला होता. आता हाच प्रयोग काहीशा वेगळ्या अंगाने पुन्हा सादर केला गेला आहे. तो आहे अभिवाचनाचा. बारा मराठी महिन्यांच्या अनुषंगाने कुलकर्णी यांच्या साहित्यातील लेखनाचे अंश निवडून त्यांचं अभिवाचन करण्याची ही कल्पना भन्नाट आहे.......

आपण अजून ‘जात्यात’ नाही, पण ‘सुपात’ जाण्याच्या मार्गावर आहोत…

१९ मे रोजी देशातील करोनाबाधितांच्या संख्येनं एक लाखाचा टप्पा पार केला. आणि आता आपण सव्वालाखाच्या दिशेनं वाटचाल करतो आहोत. हा टप्पा जगभरात केवळ आपणच केला असं नाही. जगभरातल्या अनेक देशांनी केला आहे. हा टप्पा गाठण्यासाठी इटलीला ६० दिवस, स्पेनला ६१ दिवस, अमेरिकेला ६६ दिवस, ब्राझीलला ६८ दिवस, जर्मनीला ७० दिवस, ब्रिटनला ७७ दिवस, फ्रान्सला ८० दिवस, आणि भारताला १११ दिवस.......

क्वारंटाइन, सेग्रिगेशन, डिसइन्फेक्शन, जुलूम, जाच, त्रास, मनस्ताप, गैरकारभार, भीती हे सारे प्रकार ‘प्लेग’च्या महामारीतही होते!

१८९८ ते १९१८ या काळात भारतात प्लेगने हाहाकार माजवला होता. या वीसेक वर्षांत भारतात जवळपास एक कोटी माणसं या आजाराने मृत्यु पावली होती. त्या काळातल्या काही मराठी चरित्र-आत्मचरित्रांचा शोध घेतला तर त्यात प्लेगने माजवलेला हाहाकार, वॉल्टर चार्ल्स रँड या पुण्याच्या प्लेग कमिशनरची, प्लेग हॉस्पिटल्सची, क्वारंटाइन, सेग्रिगेशन, डिसइन्फेक्शन यांचीही माहिती मिळते.......

प्रत्येक मराठी माणसाने आवर्जून वाचावीत अशी १०० पुस्तके

ही यादी विशिष्ट हेतू डोळ्यासमोर ठेवून केलेली आहे. तो हेतू प्रत्येक विभागाला दिलेल्या शीर्षकातून स्पष्ट केलेला आहे. काहींना या यादीतील पुस्तकांत भर घालावीशी वाटेल, काहींना यातील काही पुस्तकं वगळाविशी वाटतील, काहींना आपली स्वतंत्र यादीही कराविशी वाटेल किंवा काहींना या यादीतील किती पुस्तकं आपण वाचली आहेत, याचा पडताळा घ्यावासा वाटेल. तसं काहीतरी वाटलं तरी या यादीसाठी केलेली मेहनत कारणी लागली असं म्हणता येईल.......

मुस्लिमांविषयी द्वेष पसरवण्यासाठी व्हायरल केल्या गेलेल्या काही फेक न्यूज

करोना व्हायरस ही महामारी जगभर थैमान घालत असताना त्यात हात धुवून न घेतील ते हिंदुत्ववादी कसले! त्यांनी या महामारीचाही उपयोग मुस्लिमांविषयी द्वेष पसरवण्यासाठी केला आहे. म्हणूनच तर ‘द प्रिंट’ या पोर्टलने ‘Indians are fighting against coronavirus and BJP IT cell is fighting against Indians’ या नावाचा एक लेखच ४ एप्रिल २०२० रोजी प्रकाशित केला आहे. तर ‘टाइम’ या साप्ताहिकाच्या पोर्टलवर ३ एप्रिल रोजी It Was Already Dangerous to Be Muslim in India. Then Came the Coronavirus हा लेख प्रकाशित झाला आहे.......

नरेंद्र मोदी लढवणार अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षपदाची निवडणूक

लवकरच अमेरिकेत नव्या राष्ट्राध्यक्षाच्या निवडीची प्रक्रिया सुरू होणार आहे. करोनाच्या बाबतीत ट्रम्प सपशेल नापास ठरलेले आहेत, तर मोदी मात्र भारतात करोनाला व्यवस्थित हाताळत आहेत. ते पाहून अमेरिकी जनतेच्याही आशा पल्लवित झाल्या आहेत. ‘मोदी२०२१’ या संकेतस्थळानं भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अमेरिकेचे नवे राष्ट्राध्यक्ष व्हावे, यासाठी एक याचिका तयार केली आहे.......

करोना व्हायरसच्या काळातील सात पापीलोक आणि त्यांची सात पापकर्मे

ज्यांना करोनाविषयी धड माहिती नव्हती किंवा ज्यांनी करोनाविषयीची माहिती धड समजून घेतली नाही, आणि तरीही विशेष म्हणजे त्यांच्यापैकी कुणीही इतरांना ‘करोना प्रवचन’ दिलं नाही किंवा ‘करोना माहात्म्य’ सांगितलं नाही, अशी माणसं ही खरी पापी जमात आहे. त्यांच्या या दुर्गुणांमुळेच ‘करोना’ने सगळ्यांची अवस्था ‘डरो ना…’ अशी करून टाकलीय. त्येंका रवळनाथ सोडणार नाय, घट्ट धरून ठेवणार हाय!.......

करोना व्हायरसविषयी गेल्या काही दिवसांत मोठ्या प्रमाणावर व्हायरल झालेल्या १० फेक न्यूज

करोना व्हायरसविषयीच्या रोजच्या देशातल्या आणि जगातल्या वेगवेगळ्या बातम्यांनी काहीसं भीतीदायक वातावरण निर्माण केलं आहे. मानवजातीचे काही स्वयंघोषित रक्षणकर्ते तर रात्रंदिवस कामाला लागले आहेत. त्यांच्या सुपिक मेंदूतून अनेक एपिक कल्पना बाहेर पडत आहेत. फरक एवढाच आहे की, त्यातल्या बऱ्याचशा फेक न्यूज आहेत.......

करोना व्हायरसच्या काळातले प्रश्नोपनिषद, अर्थात स्वत:ला विचारण्यासारखे काही प्रश्न

करोनामुळे एक प्रकारची सक्तीची नजरकैद असावी अशी परिस्थिती निर्माण झाली आहे. त्यातून गंभीर संकटाच्या काळात आपल्या जीवनशैलीविषयी, विचार करण्याच्या पद्धतीविषयी, व्यवस्थेविषयी, सरकारकडून असलेल्या अपेक्षांविषयी, नैतिक आणि सामाजिक जबाबदारीविषयी, किमान शिस्त व स्वावलंबनाविषयी अनेक प्रश्न निर्माण होताना दिसत आहेत. या प्रश्नांची मुळं आपल्या एकंदर जीवनशैलीत दिसतात.......

करोनापेक्षा त्याविषयीच्या अफवा, बाजारगप्पा आणि खोट्यानाट्या बातम्या, हीच खरी समस्या आहे

आणीबाणीच्या, संकटाच्या काळातच माणसाची, त्याच्या माणूसपणाची खरी पारख होत असते. हाच काळ माणसांच्या कसोटीचा खरा काळ असतो. त्यामुळे अफवा पसरवू नका, अफवांवर विश्वास ठेवू नका आणि त्यांना बळी पडू नका. करोना हा योग्य उपचारांनी बरा होणारा आजार आहे, हे लक्षात घ्या. करोनापेक्षा त्या विषयीच्या अफवा, बाजारगप्पा आणि खोट्यानाट्या किंवा अनावश्यक बातम्या, हीच खरी समस्या आहे, हे लक्षात घ्या.......

करोना व्हायरस : अफवा, गावगप्पा आणि व्हॉटसअ‍ॅप युनिव्हर्सिटीवरील ‘फॉरवर्ड’ नावाची फेकमफाक यांच्यापासून सावध रहा

महाराष्ट्र सरकारच्या आरोग्य विभागाच्या वतीने करोनाविषयी माहिती देणारे हे पाच व्हिडिओ बनवले आहेत. खासदार डॉ. अमोल कोल्हे यांनी या व्हिडिओत काम केले आहे. हे पाचही व्हिडिओ अतिशय साध्या, सोप्या भाषेत आहेत. आणि त्यातील माहितीही अतिशय महत्त्वाची आहे. तेव्हा अफवा, गावगप्पा आणि व्हॉटसअ‍ॅप युनिव्हर्सिटीवरील ‘फॉरवर्ड’ नावाची फेकमफाक यांच्यापासून सावध रहा, किंबहुना त्यांच्या नादाला लागण्यापेक्षा हे व्हिडिओ पहा.......

करोना व्हायरस : तज्ज्ञ डॉक्टर काय सांगतात, ते आणि तेवढंच ऐका; अफवांवर विश्वास ठेवू नका, घाबरून जाऊ नका

करोनाच्या महाराष्ट्रातील आणि भारताच्या निरनिराळ्या राज्यातील रुग्णांची संख्या वाढत असल्याने त्याविषयी लोकांमध्ये काहीशी भीती निर्माण होत आहे. सोशल मीडिया आणि खासकरून व्हॉटसअ‍ॅपवर चुकीची माहिती पसरवली जात आहे. ती वाचूनही लोकांमध्ये काही प्रमाणात भीती निर्माण होत आहे. कांद्यापासून गोमुत्रापर्यंत उपाय सुचवले जात आहे, मात्र असे उपाय सुचवणारे लोक डॉक्टर नाहीत, हे लक्षात घ्यायला हवं.......

मोदी सरकार पुरस्कृत नवे शब्द किंवा नवा शब्दकोश

मोदी सरकारनेही आता नवा शब्दकोश बनवावा. या कोशात ज्या शब्दांचा समावेश होऊ शकेल, असे काही शब्द खाली दिले आहेत. याशिवाय यात इतरही अनेक शब्दांचा समावेश करता येईल. त्यासाठी मोदी सरकारमधले मंत्री, या सरकारचे समर्थक, या सरकारने विकत घेतलेले पत्रकार, या सरकारला स्वत:हून विकले गेलेले कलाकार, बुद्धिजीवी यांची यासाठी मदत घेता येईल. ‘अक्षरनामा’च्या वाचकांनाही यात आपापल्या परीने शब्दांची भर घालता येईल.......

दिल्लीतील हिंसाचार, मोदी सरकार आणि मराठी वर्तमानपत्रे

दिल्लीत सध्या हिंसाचार सुरू आहे. नागरिकत्व दुरुस्ती कायद्याचे समर्थक आणि विरोधक यांच्यातील संघर्षातून हा हिंसाचार सुरू झाला आहे. दिल्लीतील शाहीन बाग आणि इतर ठिकाणी गेल्या अनेक दिवसांपासून चालू असलेल्या शांततामय आंदोलनांवर कुठलाही तोडगा केंद्र सरकारने आजवर चर्चेच्या, संवादाच्या माध्यमातून काढलेला नाही. २४ फेब्रुवारीपासून सुरू झालेला हिंसाचार त्याचीच परिणती आहे.......

गेल्या १० आठवड्यांतील वाचलीच पाहिजेत अशी वैशिष्ट्यपूर्ण १५ पुस्तके!

तिहेरी तलाक : एका गुंतागुंतीची उकल, कौल लोकमताचा : भारतीय निवडणुकांची उकल, फाळणी : एक अनुभव, सिनेमा पाहणारा माणूस, ग्रेटाची हाक, गदिमा : मंतरलेले चैत्रबन, पुलं : असा असामी, फैज अहमद फैज, कैफी आझमी : जीवन आणि शायरी, समग्र जयंत नारळीकर : कादंबरी खंड, समकालीन आंतरराष्ट्रीय राजकारण, कहाणी माहिती अधिकाराची, समतानंद अनंत हरी गद्रे, प्रोपगंडा : प्रचार, जाहिरात, अपमाहिती आणि बरेच काही, इति-आदि.......

‘लीळा पुस्तकांच्या’ : हे पुस्तक म्हणजे पुस्तकांवरील प्रेमाचं प्रसन्न आख्यान आहे!

जर आपण पुस्तकांना आणि पुस्तक संस्कृतीला समाजशास्त्रीय मूल्यमापनाचं ‘एकक’ गृहित धरत असू आणि त्याचं प्रमाण इतकं अत्यल्प असेल, त्यावरून लक्षात येतं ‘लीळा पुस्तकांच्या’ हे पुस्तक किती महत्त्वाचं आहे. हे पुस्तक केवळ पुस्तकांच्या जगाविषयी किंवा पुस्तकांविषयी माहिती देत नाही तर समाजाकडे, संस्कृतीकडे, स्वत:कडे बघण्यासाठी एक खिडकी प्रदान करतं. अशी खिडकी जी कुणासाठी उघडली तर लगेच उघडेल किंवा कुणासाठी कायमची बंद राहील.......

‘फेक न्यूज’चा सामना करणारे केरळ आणि तेलंगणामधील दोन जबरदस्त उपक्रम

‘फेक न्यूज’ हे सध्याचं भीषण वर्तमान आहे. काही लोक केवळ करमणूक म्हणून, काही लोक आपल्या विरोधकांची बदनामी करण्यासाठी, काही लोक आपली राजकीय पोळी भाजण्यासाठी, काही लोक आपला प्रोपोगंडा राबवण्यासाठी, काही लोक जाणीवपूर्वक समाजात दुही माजवण्यासाठी तर काही लोक फारसा विचार न करता वेगवेगळ्या प्रकारच्या ‘फेक न्यूज’ बनवण्याचे, त्या पसरवण्याचा कुटिरोद्योग करत आहेत.......

भव्य ग्रंथदिंडी काहीशा बोचऱ्या थंडीत उस्मानाबादकरांसाठी ऊब आणणारी ठरली!

आजपासून उस्मानाबाद इथं ९३ व्या अ. भा. मराठी साहित्य संमेलनाला सुरुवात झाली. सकाळी नऊच्या सुमारास सुरू झालेली भव्य ग्रंथदिंडी उस्मानाबादकरांसाठी काहीशा बोचऱ्या थंडीत ऊब आणणारी ठरली. तब्बल १५ वर्षांनी उस्मानाबादमध्ये सहित्य संमेलन होत आहे. त्यामुळे उस्मानाबादकरांचा उत्साह ग्रंथदिंडीमध्ये पाहायला मिळत होता.......

एकविसाव्या शतकाच्या पहिल्या दशकाची रोलर कोस्टरमधून केलेली राईड!

एकविसाव्या शतकाच्या पहिल्या दशकानं आशा, निराशा आणि अनेक धक्कादायक गोष्टी यांचं संमिश्र रूप दाखवलं. २००० ते २००९ या दशकानं जग बदलवलं. दहशतवाद, युद्ध, आर्थिक पेचप्रसंग यांनी या दशकाची सुरुवात झाली. यूट्यूब, ट्विटर, फेसबुक, आयपॅड, विकिलिक्स, सीसीटीव्ही, ग्लोबल वॉर्मिंग, रिअ‍ॅलिटी टीव्ही शोज, ऑनलाइन शॉपिंग, सुपरमार्केट्स, आयट्यून्स, अशा गोष्टी जन्मल्या त्याही याच दशकात.......

नोव्हेंबर-डिसेंबर : सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या १० लेखांची झलक

‘महाराष्ट्र धर्म वाढवावा’ ही आता शरद पवारांची जबाबदारी आहे! - अमेय तिरोडकर, ‘शिवाजी कोण होता?’प्रमाणे ‘असा होता टिपू सुलतान’ घराघरात पोहचवायला हवे! - शीतल चव्हाण ‘अयोध्या निकाल’ हा हिंदुत्ववाद्यांची दुष्कृत्ये उघड करणारा निकाल आहे! - अभिजित देशपांडे, नक्षलग्रस्त भागातील १७व्या लोकसभा निवडणुकीचा प्रत्यक्ष अनुभव - चेतन शेलोटकर, RCEP या मुक्त व्यापार कराराला होणारा विरोध का? तो किती योग्य वा अयोग्य आहे? - सागर वाघमारे.......

सप्टेंबर-ऑक्टोबर : सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या १० लेखांची झलक

तू अशी गेलीस, त्यासाठी तुला कधीच माफ करणार नाही! - दिशा महाजन, जातीयवादाच्या उलट्या बोंबा : वंचित बहुजन आघाडीच्या निमित्ताने - दीपक कसाळे | दयानंद कनकदंडे, विपरीत परिस्थितीत शरद पवार ज्या दुर्दम्य इच्छाशक्तीने लढत आहेत आणि सत्ताधार्यां ना शिंगावर घेत आहेत, ते वाखाणण्याजोगे आहे! - परिमल माया सुधाकर, हा देश केवळ मतदारांच्या सर्वाधिक संख्येमुळे जगातील सर्वांत मोठी लोकशाही म्हणून मिरवतो, हे हास्यास्पद आहे.......

जुलै-ऑगस्ट : सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या १० लेखांची झलक

शरद पवारांच्या राजकारणाची सद्यस्थिती, भवितव्य आणि मर्यादा - डॉ. दीपक पवार, थेट मुख्यमंत्रीपद! अलिबागहून आला काय? - संजय पवार, फाइव्ह ट्रिलियन डॉलर अर्थव्यवस्था आणि जीव घाबरा करणाऱ्या काही बातम्या - टीम अक्षरनामा, ‘कलम ३७०’ ही नेहरूंची घोडचूक नसून त्या काळात, परिस्थितीत घेतलेला तो अत्यंत योग्य निर्णय होता! - डॉ. दत्ताहरी होनराव, तो ‘नमष्कार, मैं भी रविश कुमार...’ असं म्हणत स्क्रीनवर हजर होतो - विनायक होगाडे.......

मे-जून : सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या १० लेखांची झलक

नरेंद्र मोदीच पुन्हा केवळ निवडून नाही, तर पुन्हा जिंकून येवोत! - श्रीकांत आगवणे, इम्तियाज जलील निवडून आल्यामुळे सर्वांचे चेहरे उतरले आहेत? - जीवन नवगिरे, २०१९च्या निवडणुकीत मीही हरलो आहे का? - रवीश कुमार, मोहसीन-पायल, आम्हाला माफ करा! - निखिल वागळे, ‘नेहरू नसते तर...’ - किशोर बेडकीहाळ, महाराष्ट्रात विरोधी पक्ष कोण? वंचित की मनसे? - संजय पवार, “एकानंतर एक आघात पचवत आम्ही खचत चाललोय. मग न्याय कसा मिळेल?”.......

मार्च-एप्रिल : सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या १० लेखांची झलक

मुलाबाळांची चिंता करणारे मोदींना काय हरवणार?, पवार नावाचा करिष्मा आणि महिमा!, देशभक्तीचा फुगा आणि राफेलची टाचणी, मोदींची ‘शक्ती’ आणि राहुलचा ‘न्याय’!, चौकीदारजी, तुमच्या पापात मी वाटेकरी नाही!, राज ठाकरेंच्या सभा ‘लढाई’पूर्वीची ‘अंगडाई’ ठरणार?-‘वंबआ’ची ‘तेलही गेले नि तूपही गेले’ अशी गत होणार?, राज ठाकरेंचं तुफान, राज ठाकरेंच्या तोफा आणि माध्यमांची ‘मोदी बचाव’ चौकीदारी!, ‘राज ठाकरे पब्लिक ब्रॉडकास्टिंग सर्व्हिस!.......

जानेवारी-फेब्रुवारी : सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या १० लेखांची झलक

नववर्षाचं स्वागत करताना आपल्या मनाशी मागील वर्षातलं काय काय ठेवायला हवं आणि काय काय विसरायला हवं, याची (ढोबळ का होईना) यादी करणं आवश्यक आहे. तशी ती करता आली तर आपण काही एक निष्कर्षापर्यंत येऊ शकतो. उद्या रात्री बारानंतर नवं वर्ष सुरू होईल. ते तुम्हाआम्हाआपणसगळ्यांसाठी काय घेऊन येईल माहीत नाही, पण २०१९ या वर्षानं आपल्या पदरात बरंच काही टाकलं आहे.......

डॉ. श्रीराम लागू - ‘athlete philosopher’ असलेला कलावंत!

प्रख्यात रंगकर्मी डॉ. श्रीराम लागू यांचं काल रात्री वयाच्या ९२व्या वर्षी निधन झालं. नाटक-चित्रपट या सर्जनशील क्षेत्रांत राहूनही डॉ. लागूंचे माणसाकडे बुद्धिप्रामाण्यवादी दृष्टीने पाहत. त्यामुळे त्यांची भूमिका बुद्धिप्रामाण्यवादी व विवेकवादी राहून त्यात एक प्रकारची सुसंगती राहिली. डॉ. लागूंच्या आयुष्याची, कारकिर्दीची ही एक चलत्-चित्रांच्या माध्यमांतली झलक.......

पुस्तक-वेड्यांचे दोन प्रकार पाहण्यासारखे!

‘फिल्टर कॉपी’ या नावाचं एक पॉप्युलर यूृट्युब चॅनेल आहे. ज्यावर रोज स्केचेस, गंमतीशीर व्हिडिओज, लेख, मेम, एकेक भागांचे वेगवेगळ्या विषयावरील एपिसोड, असं खूप काही पाहायला मिळतं. कामाचा कंटाळा आला किंवा काही तरी चांगलं पाहायचंय किंवा आपल्या हाताशी असलेली पाच-दहा मिनिटं सत्कारणी लावायची आहेत, अशा वेळी तुम्ही ‘फिल्टर कॉपी’वरील एखादा एपिसोड पाहू शकता. तुम्हाला फ्रेश वाटेल, तुमचा कंटाळा दूर होईल.......

महाराष्ट्रातील औटघटकेच्या ‘राजकीय कॉमिक-ट्रॅजेडी’विषयी आजच्या मराठी वर्तमानपत्रांचे संपादक काय म्हणतात?

योगायोगाने काल ‘संविधान दिन’ होता आणि कालच हे सगळे घडल्यामुळे भारतीय लोकशाही, संसदीय परंपरा, सर्वोच्च न्यायालयाची विश्वासार्हता, महाराष्ट्र म्हणजे बिहार किंवा कर्नाटक नसल्याचा निर्वाळा आदी गोष्टी उगाळल्या जात आहेत. अजून काही दिवस जातील. पण आजची महाराष्ट्रातील प्रमुख दैनिके काय म्हणतात? त्यांनी आपल्या अग्रलेखांतून काय मांडलं आहे? क्रमाक्रमानं पाहू.......

‘त्रिज्या’ झळकणार युरोपातल्या ‘ब्लॅक नाइटस्’ फिल्म फेस्टिव्हलमध्ये!

अक्षय इंडीकर दिग्दर्शित ‘त्रिज्या’ या सिनेमाची निवड, इस्टोनिया, टॅलिन येथे होणाऱ्या ‘ब्लॅक नाइटस्’ या अतिशय मानाच्या फिल्म फेस्टिव्हलसाठी करण्यात आली आहे. इस्टोनिया देशातल्या टॅलिन या शहरात १५ नोव्हेंबर २०१९ ते १ डिसेंबर २०१९ या कालावधीत हा फेस्टिवल संपन्न होणार आहे. जगातल्या फक्त १४ ‘अ’ दर्जाच्या फिल्म फेस्टिव्हलपैकी ‘ब्लॅक नाइटस्’ हा एक अतिशय महत्त्वाचा फिल्म फेस्टिवल आहे.......

यंदाच्या ‘ऋतुरंग’च्या दिवाळी अंकामध्ये वाचण्यासारखे काय आहे?

मराठीत दरवर्षीप्रमाणे याही वर्षी तीन-चारशे दिवाळी अंक प्रकाशित झाले आहेत. या सर्वच अंकांची ओळख करून देणं शक्य नाही. किंबहुना कुठल्याही एका अंकाचीही सविस्तर ओळख करून देणं शक्य नाही. त्यामुळे ‘टीम अक्षरनामा’ने काही निवडक दिवाळी अंकातल्या काही निवडक लेखांची ओळख करून द्यायचं ठरवलं आहे. तर यंदाच्या ‘निवडक दिवाळी अंकां’ची ओळख करून देणारी ही लेखमालिका आजपासून.......

ह. ल. निपुणगे : ‘मारा अंधारात उड्या आणि धडपडा’ या वृत्तीचा प्रकाशक

संघर्षांचे छोटे-मोठे प्रसंग निपुणगे यांच्या आयुष्यात सतत आले आहेत. त्यांचं आत्मचरित्र अशा हकिकतींनी भरलेलं आहे. पण त्या सर्व आर्थिक संघर्षांच्या आणि व्यावहारिक हिकमतीच्या आहेत. निपुणगे यांनी त्यांना जमेल तेवढे आणि तसे प्रयोग करून स्थिर होण्याचा प्रयत्न केला. पण अशा गोष्टींना मूलभूत मर्यादा असते. त्यामुळे या चौकटीत जे आणि जेवढे शक्य होतं, तेवढंच यश निपुणगे यांना मिळालं.......

म. गांधी आजही मानवी मूल्यं आणि प्रेरणांसाठी किती उदात्त ठरतात, याचा ‘जाहीरनामा’ या पुस्तकात वाचायला मिळतो!

हे पुस्तक फॅसिनेटिंग आहे. कुलकर्णी यांनी ते काहीसं भारावून जाऊन लिहिलं आहे. गांधींचा विचार कालातीत आणि सर्वव्यापी असल्यानं तो आज-उद्याच्या जगाशी सुसंगत ठरतोच. त्याचं कारण त्यामागे असलेलं त्यांचं द्रष्टेपण. गांधींचा तत्त्वविचार हा आजच्या काळाचा कसा ‘जाहीरनामा’ आहे, हे जाणून घेण्यासाठी या पुस्तकाचं वाचन अनिवार्य आहे, एवढं नक्की.......

‘वाचा-जाणा-करा’ ही पुस्तक-मालिका प्रत्येक पालकांनी आपल्या मुलांसाठी घ्यायलाच हवी!

मुलांची मराठी भाषेची जाण वृद्धिंगत व्हावी, त्यांची शब्दसंपदा वाढावी, हा हेतू डोळ्यासमोर ठेवून ही पुस्तक-मालिका कविता महाजन यांनी लिहिली आहे. या मालिकेतील नऊ पुस्तकांमध्ये मुलांना आपल्या शरीरातील विविध अवयवांची रंजक पद्धतीनं ओळख करून दिली आहे. मुलांना कुठलाही उपदेश न करता मैत्रेयी या पात्राच्या माध्यमातून कविता महाजन यांनी प्रत्येक पुस्तकाच्या सुरुवातीला एक रंजक गोष्ट सांगत एका अवयवाची माहिती करून देतात.......

राम जेठमलानी : बिग मॅन, बिग इगो

जेठमलानी हा कायम संघर्षाला, वाद घालायला तयार असलेला; आपल्या व्यक्तिमत्त्वासारखाच प्रचंड मोठा ‘इगो’ असलेला ‘बुद्धिमान माणूस’ आता कायमचा शांतावला आहे. काळाच्या चिरनिद्रेत विसावला आहे. परस्परविरोधी भूमिका, वर्तन आणि वक्तव्ये यांनी जेठमलानी यांचे व्यक्तिमत्त्व ओतप्रोत भरलेले होते. बुद्धिमान, अतिउत्साही आणि वादग्रस्त ही जेठमलानी यांच्या आयुष्याची त्रिसूत्री म्हणावी इतक्या या गोष्टी त्यांना चिकटलेल्या होत्या.......

रिझर्व्ह बँकेची स्वायत्तता विद्यमान सरकारनं केव्हाच संशयास्पद करून ठेवलेली आहे!

सोमवारी रिझर्व्ह बँकेच्या गंगाजळीतील वरकड रक्कम केंद्र सरकारला हस्तांतरित करण्याचा निर्णय घेतला गेला. हा निर्णय बँकेनं घेतला असला आणि त्याची शिफारस याच बँकेनं नियुक्त केलेल्या जालान समितीनं केलेली असली तरी केंद्र सरकार या निधीसाठी सातत्यानं प्रयत्न करत होतं, हे उघड सत्य आहे. त्यामुळे अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांचं जे म्हणणं आहे की, रिझर्व्ह बँकेच्या स्वायत्ततेवर संशय घेणं चुकीचं आहे, त्यात तथ्य नाही.......

अ‍ॅमेझॉन जंगलाला आग लागली, पळा पळा….

गेल्या काही दिवसांपासून अ‍ॅमेझॉन जंगलाला आग लागली आहे. ती दिवसेंदिवस वाढत चालली आहे. त्यामुळे जगभर हा चर्चेचा विषय झाला आहे. एव्हाना या आगीविषयीच्या बातम्या तुमच्यापर्यंतही पोहचल्या आहेत. या आगीवरून विविध पर्यावरणप्रेमी, एनजीओ आणि विविध देशांचे प्रमुख यांचे नेहमीप्रमाणे आरोप-प्रत्यारोपही सुरू झालेले आहेत. ‘विकास’ नावाची तथाकथित गोष्ट जगातल्या अनेक देशांच्या जीवन-मरणाची कसोटी ठरू लागली आहे.......

फाइव्ह ट्रिलियन डॉलर अर्थव्यवस्था आणि जीव घाबरा करणाऱ्या काही बातम्या

ऑगस्टच्या अगदी सुरुवातीला बातमी आली की, जागतिक क्रमवारीत भारताची अर्थव्यवस्था पाचव्या क्रमांकावरून सातव्या क्रमांकावर ढकलली गेली आहे. आणि तेव्हापासून भारतीय अर्थव्यवस्थेतील मंदीची चर्चा चालू झाली. इंग्रजी अर्थविषयक वर्तमानपत्रांमध्ये ही चर्चा गेले दोन-तीन आठवडे सातत्यानं होत आहे. मराठी वर्तमानपत्रांमध्येही भारतीय अर्थव्यवस्थेबाबच्या बातम्या येत आहेत. त्यातील या काही महत्त्वाच्या बातम्या.......

‘कलम ३७०’ आणि ‘कलम ३५-अ’ नेमके आहेत तरी काय?

काल राज्यसभेत केंद्रीय गृहमंत्री अमित शहा यांनी जम्मू-काश्मीरला कलम ३७० द्वारे देण्यात आलेला विशेष राज्याचा दर्जा काढून या राज्याचे विभाजन करणारे विधेयक मांडले. त्यावरून संसदेत, इलेक्ट्रॉनिक माध्यमांमध्ये आणि देशात जोरदार चर्चेला सुरुवात झाली. कलम ३७० आणि कलम ३५-अ ही दोन कलमे जमम्मू-काश्मीरच्या संदर्भात कायमच चर्चेची, वादाची आणि कळीची भूमिका बजावत आली आहेत. या दोन कलमांविषयी.......

राजा ढालेंनी बंडखोरपणाचा खांद्यावर घेतलेला झेंडा शेवटपर्यंत खाली पडू दिला नाही!

प्राचीन काळी गडकिल्ल्यांची अहोरात्र राखण करणारे आणि युद्धात भला मोठा फडकणारा झेंडा घेऊन उभे असलेले लोक म्हणजे ‘ढाले’. झेंडा कुठल्याही परिस्थितीत खाली पडू न देणं हे त्यांचं काम. एक घायाळ झाला की, दुसरा त्याची जागा घेत असे. ढाले घराण्याचा हा लौकिक राजा ढाले यांनीही आयुष्यभर सांभाळला. त्यांनी सत्याची आयुष्यभर पाठराखण केली आणि बंडखोरपणाचा खांद्यावर घेतलेला झेंडा शेवटपर्यंत खाली पडू दिला नाही.......

पुरुषोत्तम बोरकरांची मराठी साहित्यात ओळख राहिली, यापुढेही राहील त्यांच्या तीन कादंबऱ्यांमुळेच!

अतिशय वेगळ्या धाटणीच्या कादंबऱ्या लिहून मराठी साहित्यात आपली स्वतंत्र ओळख निर्माण करणारे सुप्रसिद्ध वऱ्हाडी कादंबरीकार पुरुषोत्तम बोरकर यांचं १७ जुलै २०१९ रोजी हृदयविकाराच्या धक्क्यानं निधन झालं. त्यांच्या या तीन अफलातून कादंबऱ्या या तशा आकारानं लघुकादंबऱ्या म्हणाव्यात अशाच आहेत. बोरकरांनी पैशाच्या गरजेपोटी ‘कमिशन रायटिंग’ पुष्कळ केलं. पण त्यांची खरी ओळख राहिली, यापुढेही राहील, ती या कादंबऱ्यांमुळेच.......

वाचलीच पाहिजेत अशी एकवीस पुस्तकं

गेल्या सहा महिन्यांत प्रकाशित झालेल्या पुस्तकांपैकी ही काही निवडक पुस्तकं आहेत. वाचलीच पाहिजेत अशी ही पुस्तकं आहेत, याहून अधिक काही त्यांच्याविषयी सांगण्याची गरज नाही. या पुस्तकांचे निवडक अंश, त्यावरील परीक्षणे यांतून आपल्याला त्याची कल्पना येईलच. वर्तमानकाळ समजून घेण्यासाठी, भूतकाळातला वारसा समजण्यासाठी आणि भविष्याचा अंदाज येण्यासाठी ही पुस्तकं काही प्रमाणात नक्की मदत करतील.......

मराठा आरक्षण - काही प्रश्न, काही अडचणी, काही मार्ग आणि संभाव्य परिणाम

आधीच्या सरकारानेही मराठा समाजाला विधानसभा निवडणुकीच्या तोंडावर आरक्षण जाहीर केले होते. त्याला अपेक्षेप्रमाणे न्यायालयाने स्थगिती दिली. भाजप सरकारने हुशारीने मार्ग काढत उच्च न्यायालय सकृतदर्शनी मान्य करेल असा प्रस्ताव सादर करून आरक्षण मिळवून दिले आहे. त्याला सर्वोच्च न्यायालयात आव्हान दिले जाऊन न्यायालय निकाल देईपर्यंत राज्यातील विधानसभा निवडणुका पार पडलेल्या असतील.......

काँग्रेस मरणपंथाला लागली आहे की, आत्मघाताच्या टकमक टोकावर पोहचली आहे?

गांधी घराण्याशिवाय काँग्रेस जगू शकत नाही आणि गांधी घराण्यामुळे काँग्रेसला या देशात असलेले भवितव्य दिवसेंदिवस आटत चालले आहे. परिणामी काँग्रेसी नेत्यांनीच काँग्रेसला आत्मघाताच्या टकमक टोकावर पोहचवले आहे. त्यामुळे भाजप-संघ आणि मोदी-शहा यांच्या ‘लव्ह-हेट रिलेशनशिप’वर आधारलेल्या राजकारणाला काँग्रेस हाच एकमेव पर्याय आहे, या जयघोषातून काहीही साध्य होऊ शकत नाही.......

आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे नाटककार गिरीश कार्नाड यांच्याविषयी जाणून घ्या, व्हिडिओंच्या माध्यमातून

गिरीश कार्नाड यांची ओळख नाटककार, अभिनेता, दिग्दर्शक आणि विचारवंत अशी राहिली. आपल्या पन्नासहून अधिक वर्षांच्या कारकिर्दीमध्ये त्यांनी केवळ कन्नडच नव्हे तर आधुनिक भारतीय नाटकाला नवी दृष्टी मिळवून दिली. नवे परिमाण दिले. त्यामुळे मोहन राकेश, धर्मवीर भारती, बादल सरकार, विजय तेंडुलकर यांच्याबरोबरीनं त्यांना ‘आधुनिक भारतीय नाटका’चे शिल्पकार मानले जाते........

राज ठाकरे नावाचं ‘तुफान आलंया!’

किमान महाराष्ट्रात तरी लोकसभा निवडणुकीवर ‘महाराष्ट्र नवनिर्माण सेने’चे सर्वेसर्वा राज ठाकरे यांनी सुरू केलेल्या घणाघाती प्रचाराची गडद छाया दाटून आलेली आहे आणि ‘राज का ‘राज’ आखिर है क्या?’ या प्रश्नाच्या उत्तराचा शोध प्रत्येक जण त्याच्या कुवतीप्रमाणं घेत आहे. दोन अधिक दोन म्हणजे चार असं काही जसं कोणत्याही आजाराचं निश्चित सूत्र नसतं, तसंच राजकारणाचंही असतं.......

‘मोदी पर्वा’तली वाचलीच पाहिजेत अशी २५ पुस्तकं!

२०१४ मध्ये नरेंद्र मोदी पंतप्रधान झाले. तेव्हापासून त्यांच्याविषयी अनेक पुस्तकं इंग्रजी, हिंदी, मराठी, गुजराती यांसह विविध भारतीय भाषांमध्ये प्रकाशित होत आली आहेत. त्याचबरोबर ‘मोदी पर्वा’ची चिकित्सा करणारी, मोदी सरकारच्या ध्येयधोरणांची समीक्षा करणारी, त्यांच्या काळातल्या महत्त्वाच्या घटनांचा उहापोह करणारी, त्यांची कारकीर्द समजून घेण्यासाठी उपयुक्त ठरणारी ही मराठीतली निवडक २५ पुस्तकं.......

सद्य:स्थितीत योग्य राजकीय भूमिका कोणती? ती कशी ठरवावी? मतदान करताना कोणते निकष लावावेत?

“काही पक्ष व संघटनांची उभारणीच मुळी या ‘प्रेम-द्वेष’ सिद्धान्तावर केलेली असते. प्रेम व द्वेष भावना नेहमी विचारांवर कुरघोडी करतात. चिकित्सेचं त्यांना वावडं असतं. अशा पक्ष-संघटनांतील व्यक्तींनी सारासार विचार करण्याची शक्ती गमावलेली असते. व्यक्ती व संघटना आपल्या सोयीनुसार सामाजिक न्यायाचा अर्थ लावतात. समाजातील काही घटकांचं वर्चस्व प्रस्थापित करण्याच्या अट्टाहासातून ते इतर समाजघटकांवर अन्याय करतात.”.......

२०१९मध्ये वाचलीच पाहिजेत अशी काही महत्त्वाची पुस्तकं!

२०१९मध्येही वाचायलाच हवीत अशा काही निवडक पुस्तकांची ही ओळख. अमूक पुस्तक या यादीत का नाही, यांसारखे प्रश्न उपस्थित केले जाऊ शकतात. त्यावर एवढंच म्हणता येईल की, अर्थात ही यादी अपुरी आहे... यातल्या कुठल्याही पुस्तकाचं परीक्षण केलेलं नाही, तर त्याची फक्त झलक दाखवली आहे. त्यामुळे परीक्षकाचा वा समीक्षकाचा दृष्टिकोन त्यात डोकावलेला नाही.......

चौकीदाराच्या घरी चोरी कशी करावी?

आपल्याच देशाचा किंवा विद्यमान मोदी सरकारचाच नाही तर एकंदर विश्वातच सारा मामला हा चोरीचाच आहे. त्यामुळे ‘चोरीचा मामला हळूहळू बोंबला’ ही म्हण मराठीमधून हद्दपार करण्यासाठी अण्णा हजारे यांनी उपोषणाला बसायला हरकत नाही. त्यांना महाराष्ट्रातल्या आणि देशातल्या सर्व असत् नागरिकांनी विनाशर्त पाठिंबा द्यायलाही हरकत नाही.......

खुशखबर! सेना-भाजप युती झाली!! आता पुढे काय? काही नाही, पहिले पाढे पंचावन्न!!

गेल्या चार-साडेचार वर्षांतही सेनेच्या नौटंकी राजकारणावर माध्यमांनी वेळोवेळी टीका केली होतीच की! त्याची किती दखल सेनेनं घेतली? जवळपास शून्य. कारण इतर कशाहीपेक्षा ‘सत्ताकांक्षा’ सेनेसाठी जास्त महत्त्वाची आहे. ‘जाहीरनामा’ऐवजी ‘वचननामा’ असे बहारदार शब्द सेना वापरते, पण करते वेगळंच. वागतेही भलतंच. बोलते तर अजूनच तिरपागडं. सेनेच्या ‘कथनी आणि करणी’मध्ये सुरुवातीपासूनच कधी ताळमेळ दिसलेला नाही.......

साहित्य महामंडळाचे अध्यक्ष डॉ. श्रीपाद जोशी यांचा राजीनामा : नयनतारा सहगल वादाची पहिली विकेट

साहित्य महामंडळाची परंपरा अशी थोर आहे की, ते प्रत्यक्ष संमेलनाध्यक्षाशिवायही संमेलन घेऊ शकतात. त्यामुळे हे संमेलन साहित्य महामंडळाच्या अध्यक्षांशिवाय आणि उदघाटकाशिवाय पार पडले तरी नवल वाटायचे काहीच कारण नाही. जोशी यांच्या निमित्तानं सहगल वादाची पहिली विकेट पडली आहे. अजून कुणाकुणाची विकेट पडते ते आज-उद्या दिसेलच.......

२०१९मध्ये वाचलीच पाहिजेत अशी आणखी काही २०१७-१८मधील महत्त्वाची पुस्तकं!

दरवर्षी मराठीत काही हजार पुस्तकं प्रकाशित होतात. त्या सगळ्यांची परीक्षणं वा त्यातील संपादित अंश छापणं तर सोडाच पण नुसती त्यांची यादीही कुणा एका प्रसारमाध्यमाला छापणं शक्य नाही. मात्र २०१९मध्येही वाचायलाच हवीत अशा २०१७-१८ या दोन वर्षांतील काही निवडक पुस्तकांची ही ओळख. अर्थात ही यादी अपुरी आहे.......

२०१९मध्ये वाचलीच पाहिजेत अशी २०१७-१८मधील काही महत्त्वाची पुस्तकं!

दरवर्षी मराठीत काही हजार पुस्तकं प्रकाशित होतात. त्या सगळ्यांची परीक्षणं वा त्यातील संपादित अंश छापणं तर सोडाच पण नुसती त्यांची यादीही कुणा एका प्रसारमाध्यमाला छापणं शक्य नाही. मात्र २०१९मध्येही वाचायलाच हवीत अशा २०१७-१८ या दोन वर्षांतील काही निवडक पुस्तकांची ही ओळख. अमूक पुस्तक या यादीत का नाही, यांसारखे प्रश्न उपस्थित केले जाऊ शकतात. त्यावर एवढंच म्हणता येईल की, सबूर करो. और कुछ आयेंगे.......

नवीन वर्षाच्या स्वागतातले पण, परंतु, किंतु आणि जंतू वगैरे

३१ डिसेंबर हा वर्षाखेर दिन आणि एक जानेवारी हा वर्षारंभ दिन. त्यामुळे ३१ डिसेंबर रोजी सरत्या वर्षाचा आढावा आणि एक जानेवारी रोजी नव्या वर्षांतल्या आव्हानांची उजळणी करायची असते. मात्र असे स्वतंत्र दोन दोन अग्रलेख वर्तमानपत्रीय धबडग्यात बऱ्याचदा होत नाहीत. त्यामुळे एक जानेवारीला बहुतेक वर्तमानपत्रे नववर्षाचे स्वागत करताना येऊ घातलेली आव्हाने आणि सरत्या वर्षाचा मागोवा घेणारा अग्रलेख लिहितात.......

‘काँग्रेसमुक्त भारता’ला पडलेली तीन खिंडारं आणि मराठी वर्तमानपत्रं

११ डिसेंबर रोजी राजस्थान, मध्यप्रदेश आणि छत्तीसगड या तीन राज्यांच्या विधानसभा निवडणुका झाल्या आणि तिन्ही राज्यांत भाजपचा पराभव होऊन या तिन्ही राज्यांत काँग्रेसनं सरकार स्थापन केलं. ही केवळ मागच्या महिन्यातलीच नव्हे तर मागच्या वर्षांतली भारतीय राजकारणाच्या संदर्भातली एक महत्त्वाची घडामोड.......

मोदी सरकारच्या काळातली काही मौलिक तारे‘तोड’, शानदार ‘मुक्ताफळं’ आणि प्रेमातिरेकानं ओथंबलेले ‘फतवे’!

गेल्या वर्षा-दीड वर्षांत भारतात अनेक जागतिक दर्जाचे शोध लावले गेले. अनेक महत्त्वाच्या विषयांचे उत्खनन करण्यात आले. अनेक कळीच्या विषयांवर मौलिक विचारमंथन घडून आणण्यात आले. त्याचबरोबर ‘ठोशाला ठोशानं उत्तर’ या भारतीय संस्कृतीच्या आचारधर्माला अनुसरून काही प्रेमातिरेकानं ओथंबलेले फतवेही काढले गेले. त्यातील काहींचा हा वानोळा.......

झलक निवडक ऑनलाईन मराठी दिवाळी अंकांची (‘सिने मॅग्नेट’, ‘मिसळपाव’, ‘ऐसी अक्षरे’, ‘बिगुल’, ‘अक्षरनामा’, ‘कोलाज’, ‘देशदूत-सार्वमत’)

गेल्या काही वर्षांत ऑनलाईन मराठी पोर्टल्सची संख्या वाढते आहे. परिणामी ऑनलाईन मराठी दिवाळी अंकांची संख्याही वाढते आहे. अथात ही संख्या अजून २५चाही आकडा गाठू शकलेली नाही. पण भविष्यात ती २५हून ५० आणि त्यापलीकडेही जाईल अशी आशा करायला काहीच हरकत नाही. या वर्षीच्या निवडक ऑनलाईन मराठी दिवाळी अंकांची ही एक झलक.......

कविता महाजन : बंडखोर, धाडसी, निर्भीड, परखड सडेतोड, कणखर, खंबीर लेखिका

कविता महाजन यांचं लेखन केवळ त्यांच्या धाडसी, बंडखोर आणि प्रयोगशीलतेपुरतं मर्यादित नाही. सगळ्या बऱ्या-वाईटाची जबाबदारी शिरावर घेऊन, सतत थरथरणाऱ्या जमिनीवर खमकेपणानं वावरणाऱ्या, जगणाऱ्या कविता महाजन यांच्यासारख्या लेखिकेची जिविषा आणि जिगिषा तेवढीच नसते. ती मानवी जगणं कवेत घेऊन पुढे जाऊ पाहणारी असते. सच्चेपणानं, प्रामाणिकपणानं जगण्याचा पहाड फोडू पाहणारी असते.......

अमृता प्रीतम : ‘ग्लॅमर’ मिळालेल्या पहिल्या भारतीय लेखिका!

भारत हा देश असा आहे की, जिथे ग्लॅमर नावाची गोष्ट फक्त राजकीय पुढारी, चित्रपट अभिनेते-अभिनेत्री, क्रिकेटपटू यांनाच काय ती अनुभवायला मिळते. शास्त्रज्ञ, लेखक-कवींच्या वाट्याला हे भाग्य सहसा येत नाही. पण अमृताजींच्या वाट्याला ते आले. किंबहुना एवढे ग्लॅमर मिळालेल्या त्या बहुधा एकमेव लेखिका असाव्यात.......

स्वामी अग्निवेश यांच्यावर पुन्हा पुन्हा का हल्ला केला जातो आहे?

८० वर्षीय स्वामी अग्निवेश आर्यसमाजी आहेत. ते वैदिक धर्माचे पुरस्कर्ते आहेत. जातिव्यवस्था, गरिबी, शोषण, अन्याय यांच्याविरोधात लढतात. वंचित, उपेक्षित समाजाच्या बाजू घेतात. मग त्यांना पुन्हा पुन्हा मारहाण का केली जाते आहे? एका समाजहितैषी साधूवर जीवघेणा हल्ला का केला जातोय? त्यांना झालेली मारहाण हा अपघात नसून तो हवा बदलत असल्याचा परिणाम आहे.......

छोटे मन से कोई बड़ा नहीं होता, टूटे मन से कोई खड़ा नहीं होता। : वाजपेयींच्या काही कविता

अटल बिहारी वाजपेयी हे कवीही होते. त्यांनी संख्येनं कमी कविता लिहिल्या असल्या तरी त्या कवितांची चर्चा मात्र जास्त झाली. वाजपेयींच्या कविता या राष्ट्रभिमानी कवीच्या कविता आहेत. ‘मेरी इक्यावन कविताएँ’ या वाजपेयींच्या हिंदी कवितासंग्रहाचं प्रकाशन १३ ऑक्टोबर १९९५ रोजी नवी दिल्लीत माजी पंतप्रधान पी. व्ही. नरसिंहराव यांच्या हस्ते झालं. या कवितांमधून वाजपेयींचं ज्वाजल्य देशप्रेम पाहायला मिळतं.......

“एडगर अॅलन पोच्या साहित्याचा प्रभाव केवळ अमेरिकी साहित्यावरच नाही, तर जगभरातल्या साहित्यावर पडला!”

एडगर अॅलन पो (१८०९ - १८४९) हा अमेरिकन कथाकार गूढकथांचा जनक मानला जातो. ‘मॉर्ग रस्त्यावरचे खून’ ही एडगरची रहस्यकथा जगातली पहिली रहस्यकथा मानली जाते. या कथेचा सर आर्थर कॉनन डॉयलचा सुप्रसिद्ध नायक शेरलॉक होम्स आणि अगाथा ख्रिस्तीचा नायक हर्क्युल पायरो यांच्यावर मोठा प्रभाव असल्याचं मानलं जातं. एडगर अॅलन पोच्या साहित्याचा प्रभाव केवळ अमेरिकी साहित्यावरच नाही, तर जगभरातल्या साहित्यावर पडला!.......

अविश्वासदर्शक ठराव : वाजपेयी सरकारविरोधातला (२००३) आणि मोदी सरकारविरोधातला (२०१८)

मोदी सरकारविरोधतला अविश्वासदर्शक ठराव फेटाळला गेला आणि लगोलग स्वामी अग्निवेश हल्ला, लेखक एस. हरीश यांना संघ परिवाराच्या कार्यकर्त्यांनी दिलेल्या धमक्या आणि राजस्थानात रकबर या मुस्लीम तरुणाची जमावानं केलेली हत्या, या घटना चर्चेत आल्या. या गदारोळात वाजपेयी सरकारविरोधातल्या अविश्वासदर्शक ठरावाशी मोदी सरकारविरोधातल्या अविश्वासदर्शक ठरावाची तुलना करायला प्रसारमाध्यमांना सवडच मिळाली नाही.......

विरोधकांचा ‘अविश्वास ठराव’ आणि इंग्रजी-मराठी वर्तमानपत्रांचा ‘ठेहराव’!

नरेंद्र मोदी सरकारविरोधात काल लोकसभेत अविश्वास ठराव मांडला गेला. तो बहुमतानं फेटाळला जाणार हे उघड होतं. तरीही तो मांडला गेला आणि अपेक्षेप्रमाणे फेटाळलाही गेला. पण ठरावावरच्या सलग बारा तास चाललेल्या चर्चेतून काय निष्पन्न झालं? आजची काही इंग्रजी व काही मराठी वर्तमानपत्रं ठरावाविषयी काय सांगतात? आधी इंग्रजी वर्तमानपत्रांच्या हेडलाईन्स पाहू या.......

अशानं केवळ चळवळ ‘मोठी’ होईल, राजू शेट्टी ‘मोठे’ होतील, पण खऱ्याखुऱ्या शेतकऱ्यांचं आंदोलन मात्र हरतच राहील.

‘दूध अडवा, दूध रस्त्यावर फेका’ ही आंदोलनाची स्ट्रॅटेजी बदलायला हवी. केवळ सदाभाऊ खोतांना अडचणीत आणण्यासाठी आंदोलनाचा खटाटोप करू नये आणि विद्यमान सरकारविरोधात दंड थोपटण्याचे प्रयत्न करू नयेत. यातून स्वाभिमानी शेतकरी चळवळ मोठी होईल, राजू शेट्टी नेते म्हणूनही मोठे होतील, पण खऱ्याखुऱ्या शेतकऱ्यांचं आंदोलन मात्र हरतच राहील. परिणामी राजू शेट्टींचा ‘अण्णा हजारे’ होईल.......

डोनाल्ड ट्रम्प हे जवळपास सव्वा वर्षांत ३,००० वेळा खोटं बोलले आहेत!

डोनाल्ड ट्रम्प हे जवळपास सव्वा वर्षांत ३,००० वेळा खोटं बोलले आहेत किंवा त्यांनी चुकीची किंवा असत्य विधानं केली आहेत. त्यासाठी त्यांनी हवाला दिलाय तो ‘वॉशिंग्टन पोस्ट’च्या Fact-Checker blog चा. या ब्लॉगनं डॉनाल्ड ट्रम्प यांची अनेक असत्य, चुकीची विधानं मोजली आहेत. नुकत्याच झालेल्या मिशिगनमधल्या रॅलीमध्ये ट्रम्प यांनी अशा फेकमफाकीचा विक्रम प्रस्थापित केला. तो म्हणजे - जवळपास सव्वा वर्षांत ३,००० वेळा खोटं बोलण्याचा.......

लोकहो, लक्षात घ्या, ‘घोषित’ आणीबाणी वाईट असते, पण ‘अ-घोषित’ आणीबाणी मात्र चांगली असते, बरं का!

लोकहो, लक्षात घ्या, नीट लक्ष देऊन वाचा, गल्लत करू नका. ‘घोषित’ आणीबाणी वाईट असते आणि ‘अ-घोषित’ आणीबाणी चांगली असते! तेवढं काळजीपूर्वक लक्षात ठेवलं की, मग सत्य काय अन असत्य काय हे समजून घ्यायला सोपं जातं! तेव्हा ‘घोषित’ आणीबाणी आणि ‘अ-घोषित’ आणीबाणी यांतील फरक नीटपणे समजून घ्या.......

प्रणव मुखर्जींनी संघाच्या व्यासपीठावर जाऊन नेमके काय कमावले?

विरोधात बोलणे सोपे असते. पण जिथे आपण बोलतो आहोत, तिथे काय पचेल याचा अंदाज घेतला पाहिजे. ज्यांनी सन्मानाने बोलावले आहे, त्यांनी त्यांचे माप काढण्यासाठी बोलावलेले नसते, हे लक्षात ठेवावेच लागते. अन्यथा तो औचित्यभंग होतो. मुखर्जींनी औचित्यभंगाचे भान राखले हे लक्षात घ्यायला हवे. संघाचे काय चुकते आहे हे त्यांनी सांगितलं नाही, पण काय बरोबर आहे, हे मात्र नेमकेपणाने सांगितले आहे.......

२०१९ ला तरी शरद पवार पंतप्रधान होऊ शकतील का? 

शरद पवारांनी जर ‘तळ्यातमळ्यात छाप’ राजकारण सोडलं, तर देशाला एक गुणी पंतप्रधान मिळू शकतो. जर ते पंतप्रधान झाले तर महाराष्ट्रासाठी ती गौरवाची गोष्ट असेल. अजूनही वेळ गेलेली नाही. पवारांनी मेहनत घेतली तर त्यांचं स्वप्न पूर्ण होऊ शकतं. आणि जर पंतप्रधान पदाचं पवारांचं स्वप्न पूर्ण नाही शकलं, तर त्यांनी प्रसिद्ध शायर निदा फाजली यांचा शेर आठवावा – ‘कभी किसी को मुकम्मल जहाँ नहीं मिलता, कहीं ज़मीं, तो कहीं आसमाँ नहीं मिलता’!.......

वाचलीच पाहिजेत अशी काही पुस्तकं - भाग ४

‘अक्षरनामा’वर दर शुक्रवारी मराठी पुस्तकांची परीक्षणे, त्यातील काही भाग किंवा संबंधित लेखकांच्या मुलाखती प्रकाशित होतात. एप्रिल व मे २०१८ या महिन्यांत ‘अक्षरनामा’वर आलेल्या पुस्तकांविषयी.......

वाचलीच पाहिजेत अशी काही पुस्तकं - भाग ३

‘अक्षरनामा’वर दर शुक्रवारी मराठी पुस्तकांची परीक्षणे, त्यातील काही भाग किंवा संबंधित लेखकांच्या मुलाखती प्रकाशित होतात. मार्च २०१८ या महिन्यात ‘अक्षरनामा’वर आलेल्या पुस्तकांविषयी.......

वाचलीच पाहिजेत अशी काही पुस्तकं - भाग २

‘अक्षरनामा’वर दर शुक्रवारी मराठी पुस्तकांची परीक्षणे, त्यातील काही भाग किंवा संबंधित लेखकांच्या मुलाखती प्रकाशित होतात. फेब्रुवारी २०१८ या महिन्यात ‘अक्षरनामा’वर आलेल्या पुस्तकांविषयी..........

वाचलीच पाहिजेत अशी काही पुस्तकं - भाग १

‘अक्षरनामा’वर दर शुक्रवारी मराठी पुस्तकांची परीक्षणे, त्यातील काही भाग किंवा संबंधित लेखकांच्या मुलाखती प्रकाशित होतात. जानेवारी २०१८ या महिन्यात ‘अक्षरनामा’वर आलेल्या पुस्तकांविषयी.......

मोदी सरकार पुरस्कृत वावदूक, बेताल आणि कारस्थानी राज्यपाल!

कर्नाटकचे राज्यपाल वजुभाई वाला आणि भाजपपुरस्कृत इतर राज्यपालांनी गेल्या चार वर्षांत या घटनात्मक पदाची आणि पर्यायानं स्वत:ची अब्रू घालवली आहे. काँग्रेसनेही आपल्या सत्ताकाळात या पदाचा वेळोवेळी गैरवापर केला आहे, याची शेकडो उदाहरणे देता येतील. पण भाजपइतके राज्यपालपदाची अब्रू घालवण्याचे पाप काँग्रेसने केलेले नाही, हेही तितकेच खरे.......

‘ललित’ चोखंदळ वाचकांची निवड – २००८ ते २०१७

‘ललित’ या मासिकाच्या वतीने ‘चोखंदळ वाचकांची निवड’ हा उपक्रम गेली ५२ वर्षे सातत्याने घेतला जातो आहे. दरवर्षी एकंदर ५०० वाचकांना त्यांना त्या वर्षी आवडलेली तीन पुस्तके कळवण्यास सांगितले जाते. त्यातील जे वाचक आपल्या आवडीची तीन पुस्तके कळवतात, त्यांची नावानिशी यादी ‘ललित’च्या एप्रिल महिन्याच्या अंकात प्रकाशित केली जाते. या निवडीमध्ये गेल्या दशकभरात चोखंदळ वाचकांनी निवडलेली ही पुस्तके.......

मोदी म्हणतात, बलात्काराचं राजकारण करू नका; पण पक्ष, नेते, मंत्री बलात्कार, राजकारण सगळं काही करतात!

मोदी मोठ्या आत्मविश्वासानं म्हणाले, ‘बलात्कार हा बलात्कार असतो. त्याचं राजकारण करू नका.’ हा त्यांचा सल्ला बहुधा कठुआ आणि उन्नाव बलात्कार प्रकरणांवरून मोदी आणि त्यांच्या पक्षावर टीका करणाऱ्यांना असावा. विशेषत: विरोधी पक्षांना. कारण उघड आहे, त्यांचा पक्ष बलात्काराचं राजकारण करतो. मोदींच्या विधानानंतर दोनच दिवसांनी (२० एप्रिल २०१८) दै. डेक्कन हेरॉल्डमध्ये कर्नाटक भाजपची पहिल्या पानावर जाहिरात प्रकाशित झाली.......

हा ग्रंथसागरू येव्हडा

या पुस्तकांत आलेल्या विषयांचं वैविध्य आणि त्यांचा आवाका फार मोठा आहे. वाचकांना त्यांची ओळख लेखकानं सोप्या भाषेत करून दिली आहे. हे लेख वाचून मूळ पुस्तक वाचण्याची उत्कंठा निर्माण होते आणि तेच या लेखांचं प्रयोजन आहे. नियतकालिकांमधून प्रसिद्ध झालेले लेख, वृत्तपत्रीय शब्दमर्यादेतच यावे लागतात. या संग्रहात सर्व लेख विस्तृत स्वरूपात आले आहेत.......

‘आपले विचारविश्व’ :  गेल्या दशकातील मराठीतील एक सर्वोत्तम पुस्तक

गेल्या दशकभरात मराठीमध्ये तत्त्वज्ञानपर जी पुस्तकं प्रकाशित झाली आहेत, त्यातील हे पुस्तक सर्वोत्तम म्हणावं लागेल. ज्या पुस्तकाला इतक्या भिन्न प्रवृत्तीची लेखक\अभ्यासक\पत्रकार\वाचक मंडळी गौरवतात, ते पुस्तक नक्कीच डावं असू शकत नाही, हेही नमूद करायला हवं. त्यामुळे या पुस्तकाचं वाचन करणं हे शिरवाडकरांनी आपल्यावर करून ठेवलेल्या ऋणातून उतराई होण्यासारखंच आहे.......

TISSच्या आंदोलनाबाबत सरकारचा जो पवित्रा आहे, तो भारताची आंतरराष्ट्रीय पातळीवर नाच्चकी करणारा आहे

टीआयएसएसचा संप हा भाजप सरकार विरुद्ध नाही, तर तो संपूर्ण व्यवस्थेविरुद्धचा आहे, जी व्यवस्था एखाद्याच्या हक्कापासून त्याला जाणीवपूर्वक दूर ठेवते. जागतिकीकरण अत्यंत वेगानं होत आहे. म्हणून प्रत्येक क्षेत्राचं खाजगीकरण करून चालणार नाही, निदान भारतासारख्या देशात तरी.  हे आंदोलन सुरू झाल्यापासून सरकारचा जो पवित्रा आहे, तो भारताची आंतराष्ट्रीय पातळीवर नाच्चकी करणारा आहे.......

संमेलनाध्यक्ष देशमुखांच्या भाषणाची बातमी मराठी वर्तमानपत्रांनी कशी दिली?

९१व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे पडसाद वर्तमान महाराष्ट्रात फारसे उमटले नसले तरी ते महाराष्ट्राच्या सांस्कृतिक\साहित्यिक इतिहासात नक्कीच उमटतील अशी सोय संमेलनाध्यक्ष डॉ. लक्ष्मीकांत देशमुख यांनी आपल्या अध्यक्षीय भाषणात करून ठेवली आहे. त्यांनी सरकारला केवळ चार नव्हे तर तब्बल पाचेक हजार शब्दांचे खडे बोल सुनावले आहेत. पण वर्तमानपत्रांपर्यंत ते पोहोचले नाहीत.......

फँटसीसारखं गारुड करणारं, पण फँटसी नसलेलं पुस्तक!

वाचनानंदाची खुमारी सांगणारं हे पुस्तक वाचनीय आणि प्रेक्षणीय तर आहेच, पण ते फँटसीसारखं आपल्यावर गारूड करतं, भारावून टाकतं. 'बुक ऑन बुक्स' या वाङ्मय प्रकारातील हे एक नितांतसुंदर पुस्तक आहे. ज्याला चांगलं वाचन करायचं आहे त्याच्यासाठी आणि त्याचबरोबर ज्याला वाचनाला सुरुवात करायची आहे त्याच्यासाठीही एक चांगला मार्गदर्शक ठरेल असं.......

डोनाल्ड ट्रम्प : अमेरिकेचा किम जोंग उन नंबर एक आणि जगाचा किम जोंग उन नंबर दोन

डोनाल्ड ट्रम्प यांनी अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्ष पदाचा कारभार स्वीकारला तो २० जानेवारी २०१७ रोजी. म्हणजे कालच्या २० जानेवारीला त्यांच्या अध्यक्षीय कारकिर्दीला एक वर्ष पूर्ण झालं. कसं गेलं हे वर्ष जगासाठी, अमेरिकेसाठी? नोव्हेंबर २०१६मध्ये अध्यक्षीय निवडणुकीचा निकाल लागला. तेव्हापासून ट्रम्प यांच्याविषयी जी काही भीती, शंका वर्तवल्या गेल्या होत्या, त्या कितपत साधार ठरल्या?.......

अरविंद केजरीवाल : An Insignificant Man

तुम्ही केजरीवाल यांचे समर्थक असा किंवा नसा, एका राजकीय विषयावरील फीचर फिल्म कशी असावी हे जाणून घेण्यासाठी हा सिनेमा तुम्ही पहिल्यांदा पाहायला हवा. तसं तुम्ही केलंत की, दुसऱ्यांदा तुम्ही हा सिनेमा केजरीवाल या माणसाचा आजवरचा प्रवास समजून घेण्यासाठी पाहाल. केजरीवाल राजकारणी, मुख्यमंत्री म्हणून किती यशस्वी आहेत किंवा नाहीत, याची चर्चा जरूर करावी. पण त्यासाठी हा माणूस आधी नीट समजून घ्यायला नको का?.......

भीमा कोरेगावला दंगल का झाली? कोणी केली?

ही दंगल कोणीही घडवली असली तरी त्यात सहभागी समाज कोण होता? कोणाला असे नुकसान केलेले आवडते? त्यातून काय मिळते? का केले जाते असे कृत्य? माथी भडकवणारे लोक हे करत असतात. भिडे गुरुजींची मांडणी पाहिली तर काय दिसते? ज्यांना नेहरू हे देशाचा शत्रू होते, असे वाटते, त्यांना आंबेडकरी समाज एकत्र येतो हे कसे आवडणार? या दंगलरूपी आंदोलनाचा राजकीय हेतू मराठा–बहुजन विभागणी एवढा साधा असण्याची शक्यता दिसत नाही.......

२०१७ : बेस्ट ऑफ ‘ग्रंथनामा’

गेल्या वर्षभरात दर शुक्रवारी ‘ग्रंथनामा’मध्ये पुस्तक परीक्षणं, आगामी भाग, पुस्तकांची झलक, मुलाखती, साहित्यविषयक लेख असा विविधांगी मजकूर प्रकाशित झाला. त्यापैकी काही उत्तम अशा लेखांची ही झलक. त्यातून वर्षभरातल्या महत्त्वाच्या घडामोडींवरही प्रकाश पडतो... आणि त्यांवरचं भाष्यही जाणून घेता येतं.......

२०१७ : ‘बुक्सनामा’ बेस्टसेलर पुस्तके

या वर्षातल्या काही निवडक पुस्तकांचा हा परिचय. मराठीमध्ये दर महिन्याला चार-पाचशे पु्स्तके प्रकाशित होतात. इतकी सगळी पुस्तके केवळ पाहणेही आपल्याला शक्य होत नाही. त्यातील निवडक, महत्त्वाच्या पुस्तकांचा हा अल्पपरिचय. ही पुस्तकं ‘बुक्सनामा’वर सवलतीत विकत घेता येतील... अगदी घरबसल्या... घरपोच..............

२०१७ : बेस्ट ऑफ ‘सत्तावर्तन’ (राजा कांदळकर)

संपादक-पत्रकार राजा कांदळकर यांचं ‘अक्षरनामा’वरील ‘सत्तावर्तन’ हे समकालीन राजकारणाचा आढावा घेणारं साप्ताहिक सदर. वर्षभरात या सदरात प्रकाशित झालेल्या लेखांपैकी काही उत्तम अशा लेखांची ही झलक. त्यातून वर्षभरातल्या महत्त्वाच्या घडामोडींवरही प्रकाश पडतो... आणि त्यांवरचं भाष्यही जाणून घेता येतं.......

२०१७ : बेस्ट ऑफ ‘कळ’फलक (संजय पवार)

प्रसिद्ध नाटककार, स्तंभलेखक संजय पवार यांचं ‘अक्षरनामा’वरील ‘‘कळ’फलक’ हे बंद्या रुपयासारखं खणखणीत साप्ताहिक सदर. वर्षभरात या सदरात प्रकाशित झालेल्या लेखांपैकी काही उत्तम अशा लेखांची ही झलक. त्यातून वर्षभरातल्या महत्त्वाच्या घडामोडींवरही प्रकाश पडतो... आणि त्यांवरचं संजय पवार यांचं मर्मभेदक भाष्यही जाणून घेता येतं.......

गुजरात विधानसभा निवडणूक निकालाची बातमी वर्तमानपत्रांनी कशी दिली?

१८ डिसेंबर रोजी गुजरात विधानसभा निवडणुकीचा निकाल जाहीर झाला. देशभर या निकालाची मोठी उत्सूकता होती, सलग २२ वर्षं भाजप सत्तेत असल्यानं, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचं राज्य असल्यानं आणि त्यांनी अर्धेअधिक मंत्रिमंडळ या निवडणुकीसाठी कामाला लावल्यानं. स्वत: मोदींनी गुजरातमध्ये तीसहून अधिक सभा घेतल्या. याच दिवशी हिमाचल प्रदेश विधानसभेचेही निकाल लागले. वर्तमानपत्रांनी ही बातमी कशी दिली, त्याचा हा कानोसा.......

बहुतांश एक्झिट पोल्सनी भाजपला निवडून दिलंय, गुजराती मतदार कुणाला निवडतात ते आज कळेलच

आज बहुचर्चित आणि बहुप्रतिक्षित गुजरात विधानसभेचा निकाल जाहीर होणार. देशभर आणि जगभर (पाकिस्तानातसुद्धा!) या निवडणुकीविषयी उत्सूकता आहे. बहुतांश एक्झिट पोल्सनी भाजपच गुजरातमध्ये सत्तेवर येणार असा ठोस अंदाज वर्तवला आहे. पण गुजराती मतदार खरोखरच भाजपला निवडून देतात की, काँग्रेसला, याचा फैसला आज होईल.. दूध का दूध, पानी का पानी.......

‘नोटबंदी : अर्थक्रांती की आर्थिक घोडचूक?’ची दुसरी सुधारित आवृत्ती प्रकाशित झाली!

गेल्या वर्षभरात नोटबंदीचा ‘अक्षरनामा’ने सातत्याने पाठपुरावा केला. त्यातील निवडक लेखांचे फेब्रुवारी २०१७ मध्ये पुस्तकही प्रकाशित केले. ८ नोव्हेंबर रोजी ‘अक्षरनामा’ने ‘वर्षपूर्ती की वर्षश्राद्ध?’ या नावाने विशेषांक प्रकाशित केला. त्यातील सहा लेखांचा समावेश या सुधारित आवृत्तीमध्ये केला आहे. त्याशिवाय आणखी एक लेखही घेतलेला आहे. शिवाय वाचकांच्या सोयीसाठी संपूर्ण पुस्तकाची पुनर्रचना केली आहे.......

स्तानिस्लाव पेत्रोव्ह – द मॅन हू सेव्हड दि वर्ल्ड

किम जोंगच्या वेडाचारापासून जगाला वाचवणारा नवा पेत्रोव्ह पुढे येवो अशीच इच्छा, प्रार्थना आपल्यापैकी बहुतेक जण करतील. जगाला संकटाच्या खाईत लोटू पाहणाऱ्या किम जोंगला आवर घातला जाईलच. तोवर पेत्रोव्ह यांचा हा माहितीपट पाहायला हरकत नाही. कुणी सांगावं त्याच्यापासून प्रेरणा घेऊन नवा पेत्रोव्ह तयारही होईल.......

‘बुक्सनामा’ नवीन लक्षवेधी पुस्तके

या आठवड्यातल बाजारात आलेल्या काही निवडक पुस्तकांचा हा परिचय. मराठीमध्ये दर महिन्याला चार-पाचशे पु्स्तके प्रकाशित होतात. इतकी सगळी पुस्तके केवळ पाहणेही आपल्याला शक्य होत नाही. त्यातील निवडक, महत्त्वाच्या पुस्तकांचा हा अल्पपरिचय. ही पुस्तकं ‘बुक्सनामा’वर सवलतीत विकत घेता येतील... अगदी घरबसल्या... घरपोच.......

‘बुक्सनामा’ बेस्टसेलर पुस्तके

मराठीमध्ये दर महिन्याला चार-पाचशे पु्स्तके प्रकाशित होतात. इतकी सगळी पुस्तके केवळ पाहणेही आपल्याला शक्य होत नाही. त्यातील निवडक, महत्त्वाच्या आणि बुक्सनामावर बेस्टसेलर ठरलेल्या पुस्तकांचा हा अल्पपरिचय. या पुस्तकांविषयी ‘अक्षरनामा’वर सविस्तर जाणून घेता येईल आणि ‘बुक्सनामा’वर ती सवलतीत विकत घेता येतील... घरपोच.......

देहदानाविषयीची उपयुक्त माहिती देणारं पुस्तक

नेत्रदान, रक्तदान, या संकल्पना आता तितक्या नावीन्यपूर्ण राहिलेल्या नाहीत, पण देहदान, अवयवदान, त्वचादान या संकल्पना मात्र अजून फारशा रुळलेल्या नाहीत. त्याविषयीची माहिती या पुस्तकातून मिळते. उदा. अवयवदान वा त्वचादान कसे करावे, त्यासाठीच्या अर्जांचे नमुने, संबंधित ठिकाणांचे पत्ते अशी माहिती दिली आहे. स्टेट बँकेतील निवृत्त अधिकारी असलेल्या जोशींनी ही उपयुक्त पुस्तिका संकलित केली आहे.......

नोटबंदी : ‘झुठोंने झुठोंसे कहा, की सच बोलो!’

नोटबंदी जाहीर केल्यानंतर पंतप्रधान मोदी, अर्थमंत्री अरुण जेटली आणि नोटबंदीचे समर्थक अर्थतज्ज्ञ यांनी वर्तवलेली भाकितं कोणती होती, या निर्णयाचा सर्वसामान्य नागरिक, शेतकरी, लघुउद्योजक, नोकरदार वर्ग यांच्यावर नेमका काय परिणाम झाला, याचा ‘अक्षरनामा’नं सातत्यानं पाठपुरावा करून त्यावर वेगवेगळ्या लेखकांचे लेख छापले. त्यातील निवडक लेखांचं फेब्रुवारी महिन्यात पुस्तकही प्रकाशित केलं.......

वाचन जागर महोत्सव : पुस्तकांकडून पुस्तकांकडे

५ ऑगस्टपासून पुण्यातील आठ ग्रंथदालनांमध्ये ‘वाचन जागर महोत्सव’ सुरू आहे. त्याला रसिक वाचकांचा उत्तम प्रतिसादही मिळतो आहे. रोज वेगवेगळ्या लेखकांशी संवाद, गप्पा यांमुळे या महोत्सवातली गंमत दिवसेंदिवस वाढते आहे. शिवाय राजहंस, मॅजेस्टिक, रोहन, मनोविकास, डायमंड, समकालीन, साधना आणि ज्योत्स्ना या आठ प्रकाशनांची विविध पुस्तके तब्बल २५ टक्के सवलतीत विकत घेता येतात.......

‘बुक्सनामा’ बेस्टसेलर पुस्तके

मराठीमध्ये दर महिन्याला चार-पाचशे पु्स्तके प्रकाशित होतात. इतकी सगळी पुस्तके केवळ पाहणेही आपल्याला शक्य होत नाही. त्यातील निवडक, महत्त्वाच्या आणि बुक्सनामावर बेस्टसेलर ठरलेल्या पुस्तकांचा हा अल्पपरिचय. या पुस्तकांविषयी ‘अक्षरनामा’वर सविस्तर जाणून घेता येईल आणि ‘बुक्सनामा’वर ती सवलतीत विकत घेता येतील... घरपोच.......

‘बुक्सनामा’ बेस्टसेलर पुस्तके

मराठीमध्ये दर महिन्याला चार-पाचशे पु्स्तके प्रकाशित होतात. इतकी सगळी पुस्तके केवळ पाहणेही आपल्याला शक्य होत नाही. त्यातील निवडक, महत्त्वाच्या आणि बुक्सनामावर बेस्टसेलर ठरलेल्या पुस्तकांचा हा अल्पपरिचय. या पुस्तकांविषयी ‘अक्षरनामा’वर सविस्तर जाणून घेता येईल आणि ‘बुक्सनामा’वर ती सवलतीत विकत घेता येतील... घरपोच.......

‘बुक्सनामा’ बेस्टसेलर पुस्तके

मराठीमध्ये दर महिन्याला चार-पाचशे पु्स्तके प्रकाशित होतात. इतकी सगळी पुस्तके केवळ पाहणेही आपल्याला शक्य होत नाही. त्यातील निवडक, महत्त्वाच्या आणि बुक्सनामावर बेस्टसेलर ठरलेल्या पुस्तकांचा हा अल्पपरिचय. या पुस्तकांविषयी ‘अक्षरनामा’वर सविस्तर जाणून घेता येईल आणि ‘बुक्सनामा’वर ती सवलतीत विकत घेता येतील... घरपोच.......

जीएसटी समजावून घ्या; साध्या, सोप्या भाषेत (माध्यम - व्हिडिओ, भाषा - हिंदी व इंग्रजी)

जीएसटीबद्दल सध्या देशभर उलटसुलट बोललं जात आहे. त्यामुळे जनसामान्यांच्या गोंधळात अधिकच भर पडत आहे. जीएसटी पूर्णपणे आणि सविस्तरपणे समजावून घ्यायचा असेल तर तुम्हाला किमान अडीच तासांचा निवांत वेळ काढायला लागेल. आम्ही तुमच्यासाठी तीन व्हिडिओ आणले आहेत. जे तुम्हाला जीएसटीची तपशीलवार माहिती देतील... चला, तर मग.......

एनडीटीव्हीवरील सीबीआयचा छापा आणि काही कळीचे प्रश्न

काल सीबीआयच्या पथकाने एनडीटीव्हीचे सहसंस्थापक प्रणव रॉय, त्यांच्या पत्नी राधिका रॉय आणि काही वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या घरावर अचानक छापे मारले. एनडीटीव्हीला टार्गेट करण्याचा करण्याचा हा काही पहिलाच प्रयत्न नाही. त्यामुळे त्यातून काही कळीचे प्रश्न निर्माण होतात. सरकार एनडीटीव्हीला सातत्याने टार्गेट करण्याचा प्रयत्न करत आहे.......

भीमसेन देठे : शोषित-वंचितांचा भाष्यकार

‘तुफानातील दिवे’ या कथासंग्रहात देठे यांनी म्हटलं आहे – “माझ्या जीवनाच्या वेगवेगळ्या वळणावर जी माणसं भेटली ती नुसती दलित नव्हे तर इतर जातिधर्माचीही होती. त्यांची सुख-दु:ख माझी झाली. स‌र्व अर्थाने ही माणसं माझा झाली. माझ्या जीवननिष्ठेशी या माणसांनी संवाद साधला आहे.” स्वातंत्र्य, समता, न्याय या मूलभूत हक्कांच्या जाणीवेनं जागा झालेला, त्यासाठी संघर्ष करणारा समाज हा देठे यांच्या लेखनाचा आत्मा होता........

भिलार : पुस्तकांचं गाव

महाबळेश्वरजवळील ‘भिलार’ या गावाची ओळख कालपर्यंत स्ट्रॉबेरीसाठी होती, आजपासून ते ‘पुस्तकांचं गाव’ म्हणून ओळखलं जाणार आहे. आज संध्याकाळी तीन वाजता राज्याचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस या ‘पुस्तकांच्या गावा’चं उदघाटन करणार आहेत. दोन वर्षांपूर्वी राज्याचे सांस्कृतिक मंत्री विनोद तावडे यांनी पुस्तकाच्या गावाची घोषणा केली होती, आज ती प्रत्यक्षात उतरलेली पाहायला मिळणार आहे. .......

बुक्सनामा : गोरक्षण, गोहत्या आणि गोमाता वगैरे

‘कावळ्याच्या शापानं गाय मरत नाही’ अशी एक मराठीमध्ये म्हण आहे, पण गेल्या काही दिवसांत मात्र ‘गायीच्या नावाखाली’ काही माणसांना टार्गेट केलं जात आहे. गायीच्या पोटीत ३३ कोटी देव राहतात, हे हिंदू संस्कृतीतील मिथक आता ‘गायीच्या पोटात केवळ माणसांचा मृत्यू राहतो’ या थराला पोहचले आहे. गायीविषयीच्या पूर्वपरंपरेपासून व्यावहारिक कारणांपर्यंतच्या विविध प्रश्नांची चर्चा करणारी ही पुस्तके महत्त्वाची आहेत........

बुक्सनामा : अल्टिमेट ऑनलाईन बुक स्टोअर

ट्रेंड येतात आणि जातात, पण परंपरांचं तसं नसतं. त्यांची मुळं मातीमध्ये घट्ट रुजलेली असतात. डायमंड पब्लिकेशन्सच्या माध्यमातून गेली ३० वर्षं आम्ही मराठी-इंग्रजी ग्रंथप्रकाशन आणि वितरणाच्या क्षेत्रात कार्यरत आहोत. ‘अक्षरनामा’प्रमाणेच विश्वासार्हता, दर्जा आणि तत्परता हा ‘बुक्सनामा’चाही विशेष असेल. तेव्हा तुम्हाला हवी असलेली पुस्तकं पहा, त्याविषयी जाणून घ्या आणि आवडलेली पुस्तकं आकर्षक सवलतीमध्ये विकत घ्या........

मोदी सरकार पुरस्कृत वावदूक, बेताल आणि कारस्थानी राज्यपाल!

राज्यपालांनी राज्यप्रमुख म्हणून पक्षीय राजकारणाच्या स्वार्थी कारवायांपासून अलिप्त राहायचे असते. पण भाजपपुरस्कृत राज्यपालांचे वर्तन ‘भाजपचा कार्यकर्ता’ असल्यासारखेच पाहायला मिळते आहे. घटनात्मक काम सोडून हे राज्यपाल आपल्या पदाचा वापर राजकारणासाठी करतात, केंद्र सरकारची धोरणे राबवण्यासाठी करतात आणि त्याचे हस्तक म्हणूनही काम करतात. .......

अवैध गर्भपातांचा कारखाना असलेल्या म्हैसाळला एक वेगळाही इतिहास आहे!

सांगली जिल्ह्यातील मिरज तालुक्यापासून सहा मैलांवर असलेलं हे छोटंसं गाव. सध्या भलत्याच कारणाने चर्चेत आलं असलं तरी या गावात एकेकाळी एक महत्त्वाचं सामाजिक मन्वंतर घडून आलं होतं. त्यामुळे सध्याच्या अमानुष उदाहरणावरून आपण या गावाची पारख करू नये. तर ती सामाजिक सौहार्दाचा एक यशस्वी प्रयोग करून स्वत:ची दखल घ्यायला लावणारं गाव म्हणून करावी........

‘ट्रम्प ही सबंध जगावरच आलेली आपत्ती आहे’ : सुनील देशमुख

९ नोव्हेंबर २०१६ रोजी डोनाल्ड ट्रम्प हे अमेरिकेच्या राष्ट्राध्यक्षपदी निवडून आले. १० नाव्हेंबर रोजी मूळचे सांगलीचे पण गेली ४० वर्षं अमेरिकेत राहत असलेल्या सुनील देशमुख यांची ट्रम्प यांच्याविषयीची मुलाखत ‘अक्षरनामा’वर प्रकाशित झाली. तिचं हे पुनर्मुद्रण. ट्रम्प यांच्या ‘अमेरिका फर्स्ट’ या धोरणामागची मनोवृत्ती समजून घेण्यासाठी ही मुलाखत विशेष साहाय्यकारी ठरू शकते........

काल प्रचाराच्या तोफा थंडावल्या, उद्या निकालाचे बॉम्बगोळे फुलारतील!

राज्यातील मुंबईसह अन्य नऊ महागनरपालिका आणि पंचवीस जिल्हा परिषदांच्या निवडणुकांच्या प्रचाराच्या तोफा रविवारी थंडावल्या. उद्या प्रत्यक्ष मतदान होईल. स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या या निवडणुकीमध्ये सत्ताधारी पक्ष विरुद्ध सत्तेत नसलेले पक्ष असे चित्र दिसायला हवे होते. असो. उद्या मतदानाला जाण्यापूर्वी आज थोडासा गृहपाठ म्हणून खालील लेख जरूर पहा, वाचा आणि शक्य झाल्यास त्यावर अंमलही करा........

प्लीज गो वोट बाबा, प्लीज गो वोट, बट कुणाला डोन्ट वोट?

मतदार म्हणून आपण आपल्या योग्य निवडीतून नक्कीच बदल घडवून आणू शकतो. त्यासाठी मतदान करायलाच हवं. पण कुणाला मत द्यावं असा प्रश्न आपल्यासमोर उभा ठाकलेला असतो. तो संभ्रम दूर करणारा, कुणाला मत द्यायचं आणि कुणाला नाही याबाबत मार्गदर्शन करणारा ‘प्लीज गो व्होट’ हा अनोखा म्युझिक व्हिडिओ आहे........

महाराष्ट्राचा खराखुरा व्हॅलेंटाइन!

आज एका व्यक्तीचा वाढदिवसही आहे, असं तुम्हाला सांगितलं तर? तुमची पहिली प्रतिक्रिया काय असेल? पुढे असंही सांगितलं की, हा त्या व्यक्तीचा ९९वा वाढदिवस आहे. म्हणजे त्या व्यक्तीनं आजच शंभराव्या वर्षांत पर्दापण केलं आहे... मेहेंदळे हे अख्ख्या महाराष्ट्राचे खरेखुरे व्हॅलेटाइन आहेत, एवढी एक गोष्ट जरी आपण समजून घेतली तरी पुष्कळ आहे!.......

आगऱ्यांनी साहित्य संमेलन भरवले, म्हणून ब्राह्मणांनी बहिष्कार टाकला?

आगऱ्यांनी साहित्य संमेलन भरवले म्हणून उच्चवर्णीय ब्राह्मणांनी त्यावर बहिष्कार टाकला? खरोखरच असं घडलं का? ‘त्यांनी पदर ओढला म्हणून तिने पातळ सोडलं, खरा प्रकार एवढाच झाला’ अशी एक विंदा करंदीकर यांची विरुपिका आहे. आगरी विरुद्ध उच्चवर्णीय ब्राह्मण वादामुळे हे संमेलन फ्लॉप झाले असेल तर विंदांची कविता केवळ आणीबाणीच्या काळालाच उद्देशून लिहिली होती, असं म्हणता येणार नाही........

‘गर्दीकडून दर्दीं’कडे जाणारे ‘ट्रेंडसेंटर’ साहित्य संमेलन!

९० वे अ.भा.मराठी साहित्य संमेलन ३, ४, ५ फेब्रुवारी दरम्यान डोंबिवली इथं संपन्न झालं. ‘गर्दीकडून दर्दींकडे जाणारे संमेलन’, ‘ट्रेंडसेंटर संमेलन’ असे या संमेलनाचे वर्णन केले. ते अगदी शंभर टक्के खरे आहे. हे संमेलन ‘ट्रेंडसेटर’ होतेच. कारण गर्दीऐवजी दर्दी साहित्यरसिक या संमेलनात होते. त्यातले बरेचशे मुख्य मंडपाच्या आवारातील पेनाच्या आणि इतर प्रतिकृतींसमोर उभे राहून सेल्फी काढून घेत होते........

माधुरी पुरंदरे यांच्या पुस्तकांविना बालपण अधुरे!

नुसतं बोलून काहीच होत नाही, प्रत्यक्ष काम करायला हवं, या न्यायाने पुरंदरे यांनी गेल्या वीसेक वर्षांत बाल ते किशोरवयीन मुलांसाठी अतिशय सकस साहित्यनिर्मिती केली आहे. आजघडीला मराठीमध्ये मुलांसाठी सकस आणि दर्जेदार लिहिणाऱ्या दुसरा लेखक मराठीमध्ये नाही. माधुरी पुरंदरे यांच्या पुस्तकांविना बालपण अधुरं आहे, याची साक्ष पटवणारं हे ग्रंथदालन आहे........

नाही पापलेट, नाही सुरमई; म्हणून का तुम्ही साहित्य संमेलनाकडे फिरकत नाही?

डोंबिवलीत भरलेल्या ९०व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचा पहिला दिवस फ्लॉप गेला. ना उदघाटनाच्या कार्यक्रमाला गर्दी होती, ना पुस्तक प्रदर्शनाला, ना इतर कार्यक्रमांना, ना खाद्यपदार्थांच्या स्टॉल्सवर... सगळीकडे शुकशुकाट होता. आगरी युथ फोरमने हे संमेलन आयोजित करूनही पापलेट, बांगडे, सुरमई, कोळंबी, रावस, मोरी, चिंबोरी यापैकी काहीच जेवणात नाही. म्हणून कदाचित हा प्रकार घडला असावा........

डोंबिवलीक येवा, साहित्य संमेलन आपलाच आसा!

९० वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन ३, ४, ५ फेब्रुवारी दरम्यान डोंबिवली इथं होत आहे. न भुतो न भविष्यती अशा पद्धतीचं हे संमेलन होऊ घातलं आहे, असा एकंदर त्याचा रागरंग दिसतो आहे. एकीकडे संमेलनाच्या निमित्तानं दरवर्षी जे वावदूक वाद होतात, तसं काहीही यंदा होताना दिसत नाही. तेव्हा तुम्ही डोंबिवलीक येवा, साहित्य संमेलन आपलाच आसा! संमेलनस्थळाची ही चित्रमय झलक.......

साहित्य संमेलन @ डोंबिवली : संमेलनाच्या तयारीला अजून चिक्कार वेळ आहे!

९० वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन ३, ४, ५ फेब्रुवारी दरम्यान डोंबिवली इथं होत आहे. न भुतो न भविष्यती अशा पद्धतीचं हे संमेलन होऊ घातलं आहे, असा एकंदर त्याचा रागरंग दिसतो आहे. एकीकडे संमेलनाच्या निमित्तानं दरवर्षी जे वावदूक वाद होतात, तसं काहीही यंदा होताना दिसत नाही, तर दुसरीकडे संमेलन जेमतेम १० दिवसांवर आलं आहे, पण अजून त्याच्या तयारीला सुरुवातही झालेली नाही. संमेलनस्थळाची ही चित्रमय झलक .......

जल्लिकट्टूला घेतलं ‘पेटा’ने शिंगावर, तामिळी जनता उतरली रस्त्यावर!

‘जल्ली’ हा शब्द सल्ली या शब्दापासून आल्याचे मानले जाते. त्याचा अर्थ होतो, सिक्के. तर ‘कट्टू’ या शब्दाचा अर्थ होतो, बांधलेला. पोंगलच्या दिवसांत तामिळनाडूमधील प्रत्येक शहर आणि गावामध्ये हा खेळ खेळला जातो. या खेळाला तामिळी आपल्या संस्कृतीचा अविभाज्य भाग मानतात. हा खेळ चारशे वर्षं जुना असल्याचं सांगितलं जातं. काही लोक हा खेळ २००० वर्षं जुना असल्याचाही दावा करतात. .......

विजया राजाध्यक्ष : साहित्यावर उत्कटपणे प्रेम करणाऱ्या आस्वादक समीक्षक

कुसुमाग्रज प्रतिष्ठानतर्फे दिला जाणारा जनस्थान पुरस्कार यंदा प्रसिद्ध समीक्षक व कथालेखिका विजया राजाध्यक्ष यांना जाहीर झाला आहे. येत्या २७ फेब्रुवारीला नाशिकला एका समारंभात तो त्यांना देण्यात येईल. विजयाबाई वृत्तीनं धार्मिक, सश्रद्ध आहेत. तोच प्रकार त्यांच्या लेखनाबाबतीतही आहे. पण विजयाबाईंच्या श्रद्धेला कर्मकांडाची झालर नसते. म्हणूनच त्यांना तटस्थ राहता येतं आणि मोकळेपणाने विचार करता येतो........

यास्मिन शेख : जन्माने ज्यू, लग्नाने मुस्लिम आणि पेशाने मराठी व्याकरणकार

‘१०० टक्के सुहृद’ असा शब्दप्रयोग हल्ली वापरला जात नाही. त्याचं एक कारण हा शब्दप्रयोग वापरावा अशा व्यक्तीही आपल्याला अवतीभवती दिसत नाहीत. पण हा शब्दप्रयोग वापरायचाच झाला तर तो बाईंबद्दल नि:संशयपणे वापरता येईल. महाराष्ट्र सरकारच्या मराठी भाषा विभागातर्फे देण्यात येणारा डॉ. अशोक केळकर भाषा अभ्यासक पुरस्कार यंदा मराठी व्याकरणाच्या अभ्यासक यास्मिन शेख यांना जाहीर झाला आहे. त्यानिमित्ताने त्यांच्याविषयी.......

२०१६ - बेस्ट ऑफ अक्षरनामा

२२ ऑक्टोबर रोजी ‘अक्षरनामा’ सुरू झाले. गेल्या अडीच महिन्यात ‘अक्षरनामा’वर ३५०हून अधिक लेख प्रकाशित झाले आहेत. सदरे, कला-संस्कृती, ग्रंथनामा, चालू घडामोडी, मुलाखती, फोटोएसे अशा विविध प्रकारातील हे लेखन आहे. इतक्या लेखांतून सर्वाधिक वाचल्या गेलेल्या, चर्चेचा विषय ठरलेल्या आणि वैशिष्ट्यपूर्ण असा २५ लेखांची ही पुनर्भेट. यात शेवटचे दोन लेख जानेवारी २०१७मधील आहेत. ते मुद्दाम घेतले आहेत........

२०१६मधील काही निवडक, महत्त्वाची आणि संग्राह्य पुस्तकं

मराठीमध्ये दरवर्षी तीन हजारापेक्षा जास्त पुस्तकं प्रकाशित होतात. त्यातील उपयुक्त, शैक्षणिक आणि बालसाहित्य यांची पुस्तकं वगळता इतर पुस्तकांची ही यादी. अशा प्रकारच्या याद्यांमध्ये कितीही प्रयत्न केला तरी काही त्रुटी राहून जातातच. तशा त्या या यादीतही राहिल्या असण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. तरीही या वर्षातल्या प्रकाशित पुस्तकांचा धांडोळा घेऊन ही यादी शक्य तितकी तटस्थपणे करण्याचा प्रयत्न केला आहे........

हे पहा, हे असे आहेत अक्षयकुमार काळे!

अक्षयकुमार काळे यांची कौटुंबिक, शैक्षणिक, साहित्यिक पार्श्वभूमी यांची ओळख करून देणारा हा माहितीपट. तो काळे यांचा मोठा मुलगा, अमित यांनी, त्यांच्या साठीनिमित्त २०१३मध्ये तयार केला आहे. हा माहितीपट खरोखरच माहितीच्या स्वरूपाचाच आहे. शिवाय त्याची निर्मितीमूल्येही हौशी स्वरूपाचीच आहेत. त्यामुळे त्याकडे त्या दृष्टीनेच पाहिले जायला हवे. या माहितीपटाचा उद्देश काळे यांची ओळख करून देणे एवढ्यापुरताच मर्यादित आहे........

पुरुषांचा ‘बँड’ वाजवणाऱ्या बायका!

बँड पथक हे नेहमी पुरुषांचं असतं. त्यामुळे ‘त्याचा बँड वाजला!’ हे विधानही पुरुषांविषयीच केलं जातं. बिहारमधील महादलित समाजाच्या १२ महिलांनी मात्र पुरुषांचा हा बँड दोन्ही पद्धतीनं वाजवायला सुरुवात केली आहे. वेगवेगळ्या कार्यक्रमांमध्ये त्यांचं बँड पथक आपली कला सादर करतं आणि त्यांच्या गावातील बायकोला बडवणाऱ्या पुरुषांचाही प्रसंगी ‘बँड’ही वाजवतं. त्याचं नाव आहे, ‘नारी गुंजन सरगम बँड’!.......

निकोलस मादुराओ ‘व्हेनेझुएलाचे नरेंद्र मोदी’ होता होता राहिले!

शेवटी व्हेनेझुएला म्हणजे काही भारत नाही आणि मादुराओ म्हणजे काही मोदी नाहीत! त्यामुळे त्या देशात निश्चलनीकरणाचा प्रयोग फसला यात काही नवल नाही! एखाद्या देशाचे नागरिक किती देशद्रोही, राष्ट्राध्यक्षद्वेषी असतात, याचा धडाच व्हेनेझुएलियन नागरिकांनी घालून दिला आहे! त्यापेक्षाही वाईट गोष्ट म्हणजे त्यांनी भारतीय गरीब बिच्चाऱ्या मध्यमवर्गाचा आदर्श स्वीकारला नाही!!.......

नाव- वरदा, अर्थ- गुलाब, कारनामा- विध्वंसक

सोमवारी ‘वरदा’ हे चक्रीवादळ उत्तर तामिळनाडू आणि दक्षिण आंध्र प्रदेशाच्या किनारपट्टीवर थडकले. त्याचे ‘वरदा’ हे नाव पाकिस्तानने ठेवले. भारताच्या सागरी क्षेत्रात निर्माण होणाऱ्या वादळांना नाव देताना भारतीय हवामान खातं उपखंडातील आठ देशांशी संपर्क करते. सर्वांच्या संमतीने नाव ठरवले जाते. ‘वरदा’ हा अरबी शब्द आहे. .......

सालूमरदा थिमक्का ‘आई’ आहे म्हणूनी...

बीबीसीने नुकतीच भारतातील १०० प्रभावशाली महिलांची यादी जाहीर केली आहे. त्यात कर्नाटकच्या १०५ वर्षांच्या सालूमरदा थिमक्का यांचा समावेश आहे. त्यांनी ८० वर्षांत ८ हजार वडाची झाडं लावली आहेत. थिम्मक्का वडाच्या शेकडो झाडांची आई आहे. आईच ती! कारण तिने वडाची रोपं केवळ लावली नाहीत, तर त्यांचं अगदी पोटच्या मुलासारखं संगोपनही केलंय. या कार्यामुळेच तिला ‘सालुमरदा’ ही नवी ओळख बहाल केली गेली आहे. सालुमरदा म्हणजे झाडांची रांग!.......

जयललिता : दोन मुलाखती, दोन रूपं

आतापर्यंत प्रसारमाध्यमांतून, सोशल मीडियावरून ज्या जयललिता माहीत झाल्या आहेत, त्यापेक्षा वेगळ्या जयललिता या मुलाखतींमधून पाहायला मिळतात. करारी, अहंमन्य, लोकानुनयी, आत्ममग्न वाटणाऱ्या, असणाऱ्या जयललिता यांच्यामध्ये एक संवेदनशील महिला, विचारी राजकारणी आणि पुरुषप्रधान भारतीय राजकारणात महिलांचं स्थान नेमकं कसं आहे, याचं पुरेपूर भान असलेली मुख्यमंत्री कशी होती, हे या मुलाखतींमधून पाहायला मिळतं........

जयललिता - चित्रमय दर्शन

तमिळ चित्रपटांमधील सुपरस्टार अभिनेत्री ते तमिळनाडूचे चार वेळा मुख्यमंत्रीपद भूषवणाऱ्या जयललिता यांचा ६८ वर्षांचा प्रवास काहीसा अदभुत म्हणावा असाच होता. ‌वैयक्तिक आयुष्य वादळी, भ्रष्टाचाराचे आरोप, सुडाचे राजकारण, दुराग्रह-हटवादी भूमिका आणि अतिशय लोकानुनयी निर्णय यांमुळे जयललिता सतत चर्चेत राहिल्या. त्यांचा हा प्रवास काही छायाचित्रांचा माध्यमांतून..........

फिडेल कॅस्ट्रो - चित्रमय दर्शन

फिडेलने कधीच पराभवापुढे मान तुकवली नाही. सुरुवातीचे संघर्षाचे सर्व प्रयत्न फसून, अनेक साथीदार पकडले जाऊनही फिडेलचा आत्मविश्वास कधी कमी झाला नाही. त्याला साथ देणारे तसे सहकारीही मिळाले. ९० वर्षांचे प्रदीर्घ आयुष्य उपभोगून तो आता हे जग सोडून गेला आहे. पण तरीही तो जगभरच्या बंडखोर, क्रांतिकारी आणि अस्वस्थ तरुणांना प्रेेरणा देत राहील.........

विज्ञानवार्ता : जगभरातील विज्ञानविषयक ठळक घडामोडी

जगभरात विविध देशांमध्ये शास्त्रज्ञ अचाट असे नवनवे शोध लावत आहेत, अफलातून नवे सिद्धान्त मांडत आहेत. अशाच काही नजीकच्या काळातील महत्त्वाच्या, इंटरेस्टिंग, विज्ञानविषयक घडामोडींची माहिती..........

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

कुठल्याही दिवाळे अंकातल्या सर्वच लेखांची भट्टी जमून आलेली असतेच असे नाही, पण ज्या अंकातले किमान अर्धे लेख चांगले असतात, तो अंक उत्तम म्हणावा लागतो. ‘ललित’ त्यापैकीच एक. भरीव, ठोस ऐवज हाती ठेवणारा ‘अक्षर’मधला परिसंवाद हे त्याचं खास वैशिष्ट्य असतं. या वर्षीच्या ‘हिंसेचे दशावतार’ असं नाव असलेल्या या परिसंवादात प्रत्यक्षात नऊच लेख असले, तरी तो या अंकातला स‌र्वांत खणखणीत ऐवज आहे........

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

‘ऋतुरंग’चा या वर्षीचा विषय आहे – ‘मी आणि माझे वडील’. ‘मुक्त शब्द’चा दिवाळी अंक नेहमीसारखा संमिश्र स्वरूपाचा आहे. या अंकात व्यक्तिचित्र, लेख, कथा, कविता, विचारतुला, अनुवादित असे सहा विभाग आहेत आणि ‘संवाद’चं वैशिष्ट्य म्हणजे, यात रत्नाकर मतकरी, अनिल अवचट, प्रशांत दामले, कौशिकी चक्रवर्ती, देवदत्त पट्टनाईक आणि शॉपर्स स्टॉपचे गोविंद श्रीखंडे अशा सहा मान्यवरांच्या मुलाखती आहेत. .......

असा घडला ‘रस्किन बाँड संच’!

विख्यात लेखक रस्किन बाँड यांच्या ३९ कथांचा अनुवाद ६ पुस्तकांच्या रूपाने ‘रोहन प्रकाशन’तर्फे नुकताच प्रकाशित झाला आहे. सरस अनुवाद, बोलकी चित्रं आणि उच्च निर्मितीमूल्यं यांच्या मिलाफातून साकारलेल्या या प्रकल्पाच्या जडणघडणीबद्दलचा लेख... .......

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

‘पद्मगंधा’चा संपूर्ण अंक डॉ. ढेरे यांना अभिवादन करणारा आहे. त्यात ‘मिथक’ या विषयावर एक भरगच्च परिसंवाद आहे... एक दखलपात्र दिवाळी अंक असा अलीकडच्या काळात ‘वसा’ने लौकिक मिळवला आहे. या वर्षीचा अंकही त्याला फारसा अपवाद नाही. ‘इत्यादी’च्या दिवाळी अंकाचे सरळ तीन विभाग आहेत. एक- कथा, दोन- विशेष लेख आणि तीन – रियाज. त्यांना ‘उत्तम मध्यम’, ‘मध्यम मध्यम’ आणि ‘उत्तम मध्यम’ असं स्थूलपणाने म्हणता येईल........

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

‘विद्याव्रती’ हा दिवाळी अंक मुंबई विद्यापीठाने काढला असून त्याच्या संपादक मंडळात खुद्द कुलगुरूच आहेत... ‘शब्दस्पर्श’ ज्या अक्षरजुळणीवर व मुद्रितशोधनावर पुस्तकाचं रचनासौंदर्य आणि सौष्ठव अवलंबून असतं, त्याची माहिती देणारा हा अंक संग्राह्य आहे... ‘भवताल’ हा या वर्षातला सर्वांत अभिनव आणि नावीन्यपूर्ण अंक म्हणायला काहीच हरकत नाही........

लोक ‘नोटा’कुटीला आले, अर्थतज्ज्ञ बोलू लागले!

सरकारचे समर्थक या निर्णयाला काळ्या पैशांवरचा ‘सर्जिकल स्ट्राईक’ म्हणत आहेत, तर दुसरीकडे सामान्यांना दोन-चार हजारांसाठी तासनतास रांगेत उभं राहावं लागतंय. काळा पैसा असलेल्यांनी आपला नोटा कुठल्या ना कुठल्या मार्गानं बदली करून किंवा सोन्यात गुंतवून टाकल्याच्या बातम्या येऊ लागल्या आहेत. परिणामी सरकारचा हा निर्णय कुचकामी आहे का? आपल्याला हकनाक त्रास सहन करावा लागतोय का? असे प्रश्न जनसामान्यांना पडू लागले आहेत. .......

गोष्टींच्या गोष्टींची गोष्ट

बालदिन विशेष - मुलांच्या पुस्तकांतल्या गोष्टी खऱ्या नसतात असा एक समज आहे. पण तो साफ चुकीचा आहे. त्या खऱ्या असल्याचे पुरावे जगात अनेक ठिकाणी दिसतात. त्या खाणाखुणांचा शोध घेणारा, त्यांची ओळख करून देत मूळ गोष्टही थोडक्यात सांगणारा हा लेख...गोष्टींच्या गोष्टींची गोष्ट.......

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

‘मौज’चा दिवाळी अंक हा एका गंभीर वाड्मयीन परंपरेचा भाग म्हणून काढला जातो. त्यातलं कुठलंही लेखन फारसं चटपटीत, आकर्षक, चटकदार, खमंग स्वरूपाचं नसतं... ‘मिळून साऱ्याजणी’ हे एक प्रकारे स्त्रियांच्या चळवळीचं मुखपत्र म्हणून प्रकाशित होणारं मासिक आहे. त्यामुळे त्याच्या दिवाळी अंकातही मनोरंजन, मनाला-डोळ्याला सुखावणारं असं काहीही नसतं... ‘कालनिर्णय’च्या दिवाळी अंकाची चार वैशिष्ट्यं असतात........

‘ट्रम्प ही सबंध जगावरच आलेली आपत्ती आहे’ : सुनील देशमुख

मूळचे सांगलीचे असलेले सुनील देशमुख गेली ४० वर्षं अमेरिकेत राहत आहेत. वॉल स्ट्रीटवर त्यांनी कमॉडिटी ट्रेडिंगमध्ये एक यशस्वी उद्योजक म्हणून नावलौकिक मिळवला आहे. महाराष्ट्रात पुरोगामी सामाजिक कार्याला मदत करणारा उद्योजक, महाराष्ट्र फाउंडेशनचे अध्यक्ष असलेल्या देशमुखांची ही अमेरिकेच्या ४५व्या राष्ट्राध्यक्षपदी निवड झालेल्या डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या निमित्ताने परखड मुलाखत........

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

एव्हाना बहुतेक दिवाळी अंक बाजारात आलेले आहेत. त्यातील कुठल्या अंकात काय वाचण्यासारखं आहे, काय नाही, कुटला अंक संग्राह्य आहे वा नाही, याचा आढावा घेणारं हे केवळ काही दिवसांसाठीच सदर.......

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

एव्हाना बहुतेक दिवाळी अंक बाजारात आलेले आहेत. त्यातील कुठल्या अंकात काय वाचण्यासारखं आहे, काय नाही, कुटला अंक संग्राह्य आहे वा नाही, याचा आढावा घेणारं हे केवळ काही दिवसांसाठीच सदर...... .......

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

एव्हाना बहुतेक दिवाळी अंक बाजारात आलेले आहेत. त्यातील कुठल्या अंकात काय वाचण्यासारखं आहे, काय नाही, कुटला अंक संग्राह्य आहे वा नाही, याचा आढावा घेणारं हे केवळ काही दिवसांसाठीच सदर..........

दिवाळी अंक : लसाविमसावि

एव्हाना बहुतेक दिवाळी अंक बाजारात आलेले आहेत. त्यातील कुठल्या अंकात काय वाचण्यासारखं आहे, काय नाही, कुटला अंक संग्राह्य आहे वा नाही, याचा आढावा घेणारं हे केवळ काही दिवसांसाठीच सदर... .......

भारतीय पत्रकारितेच्या इतिहासातलं दु:स्वप्न

‘टाइम्स नाऊ’ सुरू करण्यासाठी अर्णब आणि त्याच्या टीमने अतोनात मेहनत घेतली. परंतु वृत्तवाहिनी प्रसारित होऊ लागल्यावर त्यांना अपेक्षेप्रमाणे प्रेक्षक मिळत नव्हते. अर्णबवर त्याचा दबाव वाढू लागला आणि त्याची हकालपट्टी होणार अशी सर्वत्र चर्चा होऊ लागली. दबावाखाली अर्णबने आपल्या संपादकीय भूमिकेचा फेरविचार केला. हळूहळू सर्व संपादकीय सूत्रं त्याने स्वत:च्या हातात घेऊन संपादकीय भूमिकेवरील चर्चाही संपुष्टात आणली. .......

दिवाळी अंकांच्या परंपरेची भानगड

गेल्या काही वर्षांतल्या दिवाळी अंकांवर नजर टाकल्यावर काय लक्षात येतं? अगदी स्पष्टपणे सांगायचं तर अलीकडच्या काही वर्षांमध्ये दिवाळी अंकांमध्ये प्रचंड साचलेपण आलं आहे. याची जाणीव काहींना आहेही; नाही असं नाही. वर्तमानपत्रांच्या दिवाळी अंकांत तर, जाहिरातींचंच नावीन्य दिसतं आणि मजकुराचा दर्जा त्यांच्या रविवार पुरवण्यांतील लेखांपेक्षा फार वेगळा नसतो. एखाद-दुसरा वाचनीय वा चांगला लेख, इतकंच त्यांच्या गुणवत्तेचं प.......

मारेकरी : पुस्तकांचे, विचारांचे आणि लोकशाहीचेही

पुण्यातील भांडारकर प्राच्यविद्या संस्थेवरील हल्ल्याला या वर्षी बारा वर्षे झाली. या बारा वर्षांत केवळ महाराष्ट्रातच नाही आणि केवळ मराठाच नाहीतर भारतातील जवळपास सर्वच जातीधर्माच्या संघटनांनी काहीसं आक्रमक आणि उग्र स्वरूप धारण केलेलं पाहायला मिळालं. त्यामुळे अनेक पुस्तकांवर, चित्रपटांवर, नाटकांवर आणि इतर काही सांस्कृतिक घटनांवर या संघटनांनाकडून धाकदपटशा, दमदाटी, निषेध आणि हल्ले यांचं प्रमाण वाढलं........

© 2024 अक्षरनामा. All rights reserved Developed by Exobytes Solutions LLP.